Solace

Tumun-tumunan

Apulu kang banua iniang myalung kata
Migtumun-tumunan lalam ning banggera
Kinangwa kung abias kebit ta keng lata
Memulut kang batu ban pipatungan ta

Dutung, suksuk, papil, ilang penangab ta
Mikit ing labul mu, maynip kang manaya
Gagamus kang buntuk at mangapalwa ka
Eka mipaindatun gagagtu’ing nasi ta

King lunus ku rugu sinopan da na ka
Sinabi ku keka: “yaku na”, “yaku na”
Yaku na ing tangab magpaynawa na ka
Kening sakung-bunut a lintang ku keka

Kabud abud namu, pantunan da na ka
Deting pengari mu migaganaka la
E ra pala balu nukarin ka minta
Oras ning apunan ot kanu ala ka

Lawan lawan mu ku isip megulu ya
Makibat o ali keng awus da keka
Ing sabi ku naman, “sige mako na ka
uling eku buri ing makamwanan ka”

Dapot bayu la pa milapit kekata
King pangabigla mu penyapuldung da ka
E mu ikuang mimua, mipatiman ka pa
Kinaul matalik at kindut mu ku pa

(Inia naman ngeni, beinti anyus na ka
Bubuktut me,Darling, iting pangadwa ta.)


***
2011
Oran, Algeria

Safehouse

Isa siyang malalim na galos
sa duguang sahig. Kumikisay
katol na paikid o kung minsan
tandang padamdam
hugis at anyo ng hubad niyang katawan

Nasusunog na bulbol sa bayag
bawat diklap ng elektrisidad
Paulit-ulit, iikid — bulating iisod
katawan niyang sa batuhan
tila ba naghahanap ng makakapitan

Bawa’t dampi ng alambre’t metal
sa busargang bibig, maririnig:
Aktibista lang ako!
Putang-ina nyo!
Aktibista lang ako!

Para bang sa pagsasabi nito
maibababa ang boltaheng
nais magpasabog sa sentido,
maibabalik pa’t makukumpleto
mga daliring binunutan ng kuko,
o babaluktot at iiwas
alambreng isinasalaksak
sa butas ng burat.

Para bang sa pag-usal nito,
ihahatid ng hangin
sa mga mga sumuko na’t nawalan ng pag-asa
ang mga pahiwatig
na wala siya sa mga kampo’t munisipyo—
na buhay pa siya. At hirap na hirap na.








***
2011
Oran, Algeria

DECS...DECS...DEXTROSE!

DECS . . .
DECS . . .
DEXtrose . . .
ganito hugutin
ng naghihingalong institusyon
ang tangis at hiningang
tulad sa isang ina’y
patawiring nakamasid
sa mga anak niyang
magsisiksikan sa klasrum
uulanin sa lilim ng santol
matututong magtanong
maghahanap ng solusyon
lalabas.
sa labas . . .
may teargas--
sagot ng pasista sa tanong
kung bakit may kaltas
ang badyet sa edukasyon
gayung dinagdagan
ang sa bala at truncheon!




***
2011
Oran, Algeria

Ding Mig-rali

(Poema king pormang French Rondeau)
-- Oliver S. Carlos


Dekap da la ring mig-rali
Ding tututul istudyanti
E ro buring magprotesta
King matas a matrikula
Binitbit dong anting babi
Gamat, bitis, mengapakli
Alang lunus, alang tangi
Anti la mong terorista
Dekap da la!
Migtaka la king milyari
Ing gewa ra krimen wari?
Ding keng gilid sisimpatya
Pati reta, pemukpuk da!
Katimawan! -- nokarin ya?
(Ot) Dekap da la!

Pandanggo Sa Rehas

Hindi sila nag-atubiling
hawakan ang apoy. Maging apoy
upang bigyang-liwanag ang karimlan
Kinitlan sila ng buhay. Marami sa kanila
ipinagtabuyan, ibinilanggo
sa kuyom ng paglabag
sa makataong karapatan.

Malaking kahangalan! Hindi kailanman
naikukulong ang liwanag. Patuloy
at patuloy itong maghahanap ng lagusan

Patunay kaming umiindak ngayon
sa nagkakaisang galaw.
Sa mapangahas na sayaw
na sa kanila’y natutuhan ---

inilalagay namin ang mga tinghoy
sa aming ulo,
sa likod ng mga palad --
upang patuloy na magbigay-liwanag
bigyang-pugay silang ibinulid
sa rehas na bakal

silang kagaya nami’y
alitaptap sa karimlan


***

Sinasabing ang Pandanggo sa Ilaw ay sayaw na nagmula sa Mindoro. Tinghoy ang tawag sa oil lamp na siyang orihinal na ilaw na gamit nila (kandilang nasa baso na ngayon ang gamit).
Isinasayaw ito sa gabi, madaling araw o tuwing nag-aagaw ang dilim at liwanag; at ang mga tinghoy, animo’y alitaptap sa karimlan kung pagmamasdan.

Naisulat ko ang tula sa gitna ng mahapding pag-alala sa kuwento ni Ka Boni Ilagan (naging detenidong pulitikal noong Martial Law) minsang nagsalita siya sa isang symposium sa PUP. Naroon ako, at sa gitna ng paputul-putol niyang kwento, inilarawan niya kung paano siya pinahirapan, at para ko pa ring nararamdaman habang sa gitna ng nababasag niyang tinig, naikuwento niya kung paano isinalaksak sa butas ng ari nya ang isang alambre.

Inilalagay natin ang mga tinghoy sa ating ulo (ito ang mga saligang prinsipyo, aral, lunggati nating mga nakikibaka at nagnanais magbigay-liwanag) at sa likod ng ating mga palad (humuhugot tayo ng aral at lakas sa kanilang nakaraang praktika at pagsisikhay sa gitna ng hirap) …
Hindi natin namamalayan… tulad nila’y alitaptap din tayong binibigyang parangal ng “pandanggo sa ilaw”

Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

Si Rizal sa Alemanya *

Gamugamong tumulay
Sa sampayan ng lumbay
Ang tulad kong nawalay



***






* Ang tulang ito ay nagkamit ng Ikatlong Gantimpala sa “Rizalstrasse: Tulaan Sa Facebook, 2011”. Isang patimpalak na inorganisa at inihatid ng LIRA (Linangan sa Imahen, Retorika at Anyo) at Goethe Institut bilang paggunita sa ika-150 kaarawan ni Gat Jose Rizal.

Umabot sa 2,861 ang mga isinaling akda. Ang mga tula ay nasa anyong Diyona -- may tatlong linya, may sukat na pitong pantig bawat linya, at may tugma.
Layunin din ng naturang patimpalak na itanghal ang buhay at mga akda ng ating pambansang bayani.

Ang pagkilala at pagbibigay-parangal sa mga nagwagi ay ginanap sa Sizzlers' Blends, Mezzanine, Shoppes @ Victoria #78 Timog Ave. cor Panay Ave., Quezon City noong Disyembre 6, 2011. Ang ikatlong gantimpala ay nagkamit ng PHP1,000 cash prize, German lessons na nagkakahalaga ng PHP 4,000, mga aklat at sertipiko ng pagkilala.

Maraming salamat sa mga nag-organisa ng Rizalstrasse: Tulaan sa Facebook, 2011.

Sakim

Sakim
Sobrang lalim
Tasang tinimplahan
Ng sambilyong pisong kape
Ay pweh!




***
2011
Oran, Algeria

Sapni

Maskad
La king bakal
Ding sapni ning Indung
Memagsakwil king Amanung
Mana


***
2011
Oran, Algeria

Bagyus

Bàgyus
Nang mébusbus
Ning bérìlang áyup
Bàlàyan yàng papakalag
Gápus



***
2011
Oran, Algeria

Sabi nang Bishop (bayu ing libad keng ilug)

Yari ne ing pagoda
Salamat kang Lord
Ampo karing jueteng lords


***
2011
Oran, Algeria

Indu

Indu
Map ing mate
Nung keca miwale—
Ica’ing angin caring cacung
Bagyus



***
2011
Oran, Algeria

Bulan

Búlan
A sìnake
King bígâng máglakbe
Pimpánan de ring mìnatnang
Kwáyan



***
2011
Algeria

Mga Kilos-Protesta

Nagkalat na silakbo
Hampas ng alon
Bago ang alimpuyo


***
2011
Oran, Algeria

Tatsulok (Pinoy Haiku)

Ang wala sa ilalim
Niluluhuran
Tatsulok na lipunan


***
2011
Oran, Algeria

B(K)anal

Kay Kristo dila’t nguso
Abitong suot
May bahid – tamod, dugo.




***
Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

Keng Jeep Papuntang Telabastagan

“ka-panagalog n’ya no? balid-balid naman”
ngana ning kasake
kayanakang Kapampangan
(maybug keng iyakmul!)
diksyu ku nya ayakmul
(ing lalangutan kung bubble gum.)

Sabi Ni Bishop (bago ang prusisyon sa ilog)

Tapos na ang pagoda
Salamat kay Lord
At sa mga jueteng lords



***
Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

karing pantyun

makamulagat la ring panabilin
karing miglumut a lapida:
emo dadalpakan ding keni paynawa
ding makakera –
iniang aldo mababalag ya’ing banwa,
iniang panawung ding pundasyun
ning yatu gagalgal la king takut
at kagutgutang anting ayun,
memintu la karing atas
at kayadwanan karela
mete la
uling pisanan da la
king pago da ring biga
at king pangatalakad da,
ding mumugun
at lulukluk a pundasyun –
metatag la
ding likwan ning Diyos,
peglwalu da la
at penikwanan dong isalba.
Teratus de ing bye ra
Kapalit
ning katimawang pagnsan da.



***
2011
Oran, Algeria

Ing Poeta, Ing Pauican, At Ding Cauatasan

nung ing poeta
metung iang pauican
at ding iapsa nang cauatasan
ebun la mung
tatambunan na’t lalacuan,
at cabud da la panacauan
quing balas ning pasigan,
caplas na at casaquet
nung qng catataulian
abalu nang ala . . .
metung mang caia ala.

kalayit

tatalukyan da ka
mag-umasid ku
at matigik manaya
king kaul ning dulum
potang balikan mu ne
ing awang ning milabasan
sitsitan da ka at awsan
kabang babalag me ing kurtina
kanita me asulyapan
ing kakung talukbung
kanita ne arakap
ning kekang mata
ing kikislap kung kalayit
pablasang panayan ku
ing pinandit
a sambitlan ku keka:
oras mo na.



***
2011
Oran, Algeria

Asim

Asim
Ng sinigang
Sing-asim ng buhay
Tulirong nanay. Jobless na
Tatay


--
2011
Oran, Algeria

Babo Ning Bubungan

King karelang pangatalakad
Babo tipak ning batu, dudulung la king dayat
Papalbug da la balang bengi ding karelang sarili
King kekang salu . . . king makaliyad mung salu
Mamamate la ring kabalyeru

Mamamate la
ring Kabalyeru.

Makalubas, daralit ne ing kirut na ning bulan
King gugulisak a tete ning Oktubri
Lawan da ka
Kabang mandilu ka
Balang benging mandilu ka
King malat a danum ning dayat
At karing lagas a talulut ding bulaklak
Kabang mamamate la

Mamamate la ring kabalyeru.

Sisilawan naku ning kislap at kinang.
Ing kekang banglu, manamuyut a salingalngal
Miraras angga keni king bubungan

Kikintab lang pilak
Ding maglukut at magkerang alun
Ding mababalbal dang salpuc
Talulut lang sasalat at mumuma
King malambut a salu
At makinis mung tundun
Mamamate la ring Kabalyeru

Mamamate la
ring kabalyeru.

Tumayla Ning Indu

Magtumayla ya’ing pusu
Karing budni nang sapni—
King amanu maglualu
Ban e ya malumpawi


****
Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

Ing Anak a Magaral

Mamesus ing singil da
Tikpan de’ing kakung asbuk
Ing amanu kung mana
Payugse re king ilug



***
2011
Oran, Algeria

Pinoy Cinquain 2

ginto
ang halaga
ng bawa’t kataga
ng makatang ang hinabing
tula
ay pagtutol
sa lider na uhaw
sa pera’t kapangyarihang
nakaw


***

Galac (Kapampangan Cinquain*)

Galac
Ning manaya
Nung datang ya’ing sulat
A sasabing magbalic cu
Sinta




----
* Cinquain – maka-sukad a porma ning poesyang linwal at linaganap bilang variation da ring tradisyunal a Haiku, Senryu at Tanka ning bansang Apon, Atin yang 5 linya (ibat king Pranses a katayang cinq a buri nang sabyan 5) at ing sukad na 2-4-6-8-2.

Ing Kakatuk King Pasbul

“ING amanu ya ing kaladwa ning nanu mang lipi.” - Alangpikilanlan

Ing indu mu, nung sakali
larawan ning migbukad
at masamyung sampaga
misan
mibalik ya
king pasbul kalibudtan
ning benging malalam
dimdam mu ing katuk
mangaralas at masikan,
nung tipa ka
nung makibat ka
(bage lilisyan o e mu buring gawan)
dapat me ping piyadyan
tangalan ing kulubut nang lupa --
lupang pilit nang sasalikut
karing timan ning labi nang
milako na kule. Nung datang
ita, mekad maluat
e ka tipa. E mya mu man pakibatan.
Takpan me pang ulun
ing kekang balugbug
atsaka ka magtudturan
(kasi pin ala namang kakatuk,
e wari? ala kang daramdaman)

At kelambatan?
King katatawlian?
Talakad ka king pagkeran
mangatakid at maybug misakab
kabang kakapkapan me
ing pasbul a miyayapsa king bayat
ning susungasub nang katawan
king kekang takde, dulapan mu la
karing lawe nang maratna’t tutulid
ding tumayla nang mengaskad
pelalung pekamalating talindo
kilub ning pangatau na -- ala na.
Ala na kang akapa
king salu nang siswan na
ning mengapalipit mung dila.
Palub me pin at ikera
Salangyan me ing sulu
saka me timalaran at pagsinwan.
Kanita, at karin, asanak mu na
nung nanu ya kabaldugan
ing lugud
ning anak king indu
at nung nanu sana ing agawa na niti
nung pigkalub mya mu
kabang maranun . . .
iniang atiu pa keka
ing panaun at pamikatagun.


****
2011
Oran, Algeria

Uran

E pa kikislap ing tigkal karing linang
Mangalagad, tunggal-tunggal

ing patak ning uran. Bulak a mangapirasu
ing maglakbe’t tutuling a biga. Mangapitna

at mangapatad—dalumdum ing kaul dang yatad
king magtibabal-matuling at magpaldas

a labuad. Ing linang a makatayangtang,
e kaya mangawit mamatyawan

karing sula-sulapo tulang at talubang--
lipat-lipat at maglambis karing bulaklak

memukadkad at melili busal ning talaiban?
Ah! ring bulaklak—kalupa ku, sabik la naman

king laganas a patak. E ku na alingad
king papaswit a lagaslas ning ilug

ing urang mumuma karing batu, kening pasbul
at lakbangan ning kekatang bakuran…

sasalangi kilub bale

king panangnangan kung nasi ,

king sasabo kung asan …

ing dalise tula ning kekang panyatang.



***
2011
Oran, Algeria

Ispongha

Wángis lá mû kàring kìslap
at ságùling kìnang, nung mísan,
ding pànlàko at pànyàtang

King métung a poeta,
ispongha yà
ing kàwàngkî ning pámanlàko—
sàsamsàman at tàtàs
ibat kàring laláut
a yàlun ning dágat.
Màràlas,
màkakául ya ìti kàring dàkal
at e mapúpus-púpus a sáná mu man

Sáná mu man, nung màko yà
pàsibáyu no pang damdàman
ding làmyus a súnis
a pèninápan nang iyàplus,
ilápat
kàring bálang silábâ
da ring ásúlat nang kudtâ.

Sáná mu man . . .
at dàkal pang sáná mu man . . .
E man pára kèya
nùne kàring poema nà

Uli’ng màplas isípan,
kàtùtwang kìslap la mung dàralànan
ning pámipuk at pángarúnut ning aldo
ding dàkal a poema—mákálále
kákàtbud la’t màpipírat
ding bùlung
a santúngan dà ring letra;

àlang pàkíbat
kàring kákàpal a águî ning pànàgkat
kàring méulìlang
istanting dàtukànan.

O nung àli man,
king kárelang pángatíkum,
úman dànà lámû ring letra
ding kàlùpa ràng letra

Màmun là
at màpàtad ináwa
ring bálang poeta–
kàlúpa ning métung a ispongha
a sasàmsàman king láláut a yàlun –
ban ibìlad king pálî ning aldo --
àla no mang pùntan pa
nùne ing mìbálik
king nung nánu la iniang mìnúna

Màko la’t mawalâ
ring bálang màkudtâ
Ali nya sâ
ing poema
Ay! àli nya sâ!


***
2011
Oran, Algeria

goodbye

nucarin que igutan
ing timan
quing catayang ini

a ena mu man adampi
ning labi na
caring cacung labi

nanu ia ing “good”
quing mamun a salitang

sinitsit namu

ning malare nang lipstick

quing salamin ning tocador?


*******************

Nuanti At Nukarin Angga?*

Kitnan na kung tatang mu:
Ing lugud mu keya
Nuanti at nukarin angga?

Pakamalan ke ing anak yu
Migit pa king ayabut
Ning panimanman ku

Tanggapan ku
Ing sumyas kung anting batu
Kilub ning limandalan a banua

O maging tete lalabulan
Ning angin at bagyu
Kilub ning libu


At libu pang pasibayu.
Dumalan ka mu . . .
Tuklwan at dalanan mu ku mu.



* inspired by a Chinese Proverb.




***
2011
Oran, Algeria

Butil

Tenga
Ulinigin
Tangis. Galit. Daing
Lupang kipkip ay duguang
Butil


***
Pinoy Cinquain
2011
Oran, Algeria

Assassin

Budhi
Ibinalot
Sa ‘sandaang libo—
Bayad sa aasintahing
Noo


---
Pinoy Cinquain
2011
Oran Algeria

Ding Mikalugud

Pagumasdan ta la
Nung makananung karing uyat da ---
Sikdung tataluntun ing lugud at nasa

Y lang karing takde ning metung at metung
Ibat pa king pasimula,
Sampaga lang migbukad at minatna

At ngeni, mengaring lubid
A pupuluput king tulus ning linang,
Dudurutan de ing pinandit a indam

Anting sasaka king aun ning kealang malit
Maua la, at mirinan lang inuman—pamikatagung
Misulu at malduk king kalis ning matbud dang sarili

Pagumasdan ta la
kabang pag-umasdan de at lalarauan ing banua
o ing banua iang mag-umasid at maglarauan karela?

Paburen ta lang king karelang pamikaul
Palbug de ing lupa ning metung at metung
Karing mipanantabe rang pago . . .

Karin mu man, akalinguan dang
atin lang lumbe at kaligaligan
a pupusanan at gaganakan.





*****
2011
Oran, Algeria


*** also published in eK!/versilog

Ding Suli Ra

tutu niang mengatamarang
siclat-siclatan no pa
ring sabac-sagin a panacap na
careng maca-daius nang mustasa

king imbut nang ene magal
at manintindi pa,
tutal, salilung mu ing cailangan,
tenam nane pin man
ing pun sagin kalibudtan
da ring dilig-diligan nang tanaman

sumpa ning kelambeluan!
ding suliraning tenam na
ila palang macamate
caring mamulaclac nang pag-asa.



***
2011
Oran, Algeria

Kumpisal

panaya’ na ne ning lubid ing batal

maki-takut
karing lawe maratna
ning asung makatalanga

manyad kung tawad king kakung indu
karas na bale
akit na ing egana-ganang ini:
masyas a katawan
makalawit a dila
maputlang talampakan

mekad, kawlan nala ring bitis ku
ugunan naku
misan, makaladwa
mapalyaring payulit-ulit

kalagan ne ing lubid
kutnan naku at suwatan
dapot ala neng nanumang damdaman
manahimik
maging ing lubid a makapaluput
king anggang makatakdang maganap

aliwa ing kamatayan ing kakung pitatakutan
nune ing pamanlakong ala ku
nanumang alakwan

nune reseta;
alang-laman a libreta;
pibalutang tabletas
a ena mitukyanan pa . . .
mangabayat a pasakit
ning ala nang lunas kung sakit

buri ku mung abalu na
libutad man ning pamagwala ku’t palmura
pauli ning sakit a e ku na apibata,
e kapilan man milako
ing kapanatagan king kakung pilubluban –
uling ganap kung aintindiyan ing dalise katutwang
atin kung indung e meko siping ku kapilan man.

e ku man asabi keya
sana abalu na. . .
Ima, kaluguran da ka.

Ing Metuktuk

Kardo: Pare, metuktuk yang ubingan ing danggut ning “etits” ku kabang mimimi ku!..Nanung gawan ku? Mawus kang doctor, bilisan mu!!!

Berung: O. sigui..saguli mu…


*** keng phone ****


Berung: Doc, metuktuk ya pung ubingan ing kaluguran ku

Doc: A makanyan, oini ing gawan mo, sipsipan me itang lugal a metuktuk. Kaybat idura mu ban e mikalat king katawan na ing kamandag..

Berung: A makanta po…

Kardo: O na’ng sabi ning Doktor

Berung: Pare, mate na ka kanu!




***

Kwentung Kalasing

Misabi la ring adwang mi-inuman a mibarkada (y dadung ampo y maning)

Dadung : A muret! Ene man Kapampangan e PACQUIAO e! Bisaya ya!

Maning: Ba? Sabi ng bapa ku y Tatang na kanu Kapampangan ya … dagul ya kanu Macabebe ...

Dadung: Dipaning alti ka talaga! o parewu kong utu-utung Bapa mu e … agad kong manwala. Kanita mu naman sinabi ku kaya i Clinton dagul ya Clark Air Base at ing Ima na Bisaya ya … Ing pekibat ng Bapa mu … “a makanyan ngana …” mengaragul ya pamo mata atsaka tangu neng tangu … eko ngan bolang kanyan? Tage mu ne nya . . . maglumut ne ing basu mu … pati utak mu maglumut na loko.

Maning: Ta y Kris Aquino Kapampangan ya?

Dadung: O nanu pa? Nung y Ninoy Kapampangan ya … nanu ya y Kris?

Maning: Intsik ya! Ewari y Cory Intsik ya?

Dadung: Patugut ka loko … y Cory taga Tarlac ya … Luisita ya menibat … nanu ya kanta?

Maning: Awa ne? Intsik yang Kapampangan?

Dadung: Istung eka patugut bugok … palub daka king lata ning kormbip!

Maning: Amu, amu … O y OBAMA itang menyambut Isteyt, NEGRU ya pero AMERKANU ya!

Dadung: Gamitan me ing komon sent mu muret! nanung awus kareng Pilipinu Isteyt?

Maning: PILHAM!

Dadung: Oyan … istu ka ken!

Maning: O reng Intsik?

Dadung: SIKHAM? Ay tabalu! AMERKANU la ngan deta bugok! O y OBAMA ... KENYA ya ibat y tatang na!

Maning: Owssss … tutu? nukarin keti? Kampampangan ya ren?

Dadung: KENYA! Bansa ya king AUSTRALIA ita bolang!

Maning: A … Balaku keni ya mu amanwan mu … linawan mu kasi …

O y DELA OYA ing kalaban ng PACQUIAO?

Dadung: O ninanu ya?

Maning: Nanu ne y MARQUEZ?

Dadung: Male ku murit ... ta kilala kula reta! Basta parewu lang taga MEXICU reta …

Maning: Ayyy ba? ... pwera biru? Kapampangan la ren?

Dadung: Wa muret! Ilang mikibandi ESEM! E DELA OYA kaya ya ing ESEM --- e MARQUEZ kaya ya ing ROBINSON.

Maning: Lon mu na ne? eda suguru pa anawns radyu para edala lapugpugan deng pans da ne?

Dadung: Wa na… wa na! Lakwan daka pa ne… kagisan ning gin muli naka ne …

Maning: Bakit?

Dadung: Loko dakal mangwang anak keni … pota akwa daka! Sulung… muna naku keka … pati aku ikwa mung a murit!

Euthanasia

Kung nakapaling man
Ang aking mukha

Sa gawing kanan ng higaan
Walang anupamang dahilan

Kundi ang mangyari ang lahat
Nang mabilis at magaan

Hindi ko gugustuhing makita
Na nag-aalinlangan ka.

Huwag na sana.
Alam mong hindi kita sisisihin.

Hindi napapagod ang mga aparato
At kung anu-anong nakasaksak na tubo

Hindi sila katulad ng katawan ko
Batid mo ito

Kung matatagalan ko lang sana
Kahit man lang isang minuto,

Alam nating gaano man kabigat
Ang nakadagan sa puso, gaano man

Kadilim ang isinasamo nating isa,
Dalawa o ilang araw pa

Hindi na lang natin hihilingin ang hindi dapat.
Kung kaya lang nating maniwala

Na mayroon pang pag-asa,
Ang lahat nating panindim

Ay kasingliwanag sana ng naglalagos
Sa bintanang mga silahis – marahil

Ang umagang ito’y isang bagong araw
Na hubad sa di-mabuhat na hilahil.



***
2011
Oran, Algeria


*** also published ing eK/Versilog

sa iyong mga daliri

maaalala nila
(kung walang amnesia)
susumbatan sila
(kung may konsyensya pa)
at di nila kakayaning
tingnan
ang katotohanang
isinisiwalat
ng dalawa mong daliri

aamin sila
sa huli
na tama ka.

ang halalan sa Pilipinas
(sa kumpas ng imperyalista)
ay katawatawang
sarsuwela’t salamangka




***
2011
Oran, Algeria

Dahil Wala Akong Nana Sa Kili-kili

Sa palengke: iniimis ni Salve
ang tagtag na karne
tumatalsik sa sangkalan
maghapong ulam, sabi’y libre
ipapasalat lang sa tindero
ang kanyang puke.

Sa tambakan: si Nena ang headline
usap-usapan, bukod sa basurang
maaari pang pagkaperahan
pagtihaya sa ibabaw ng basura
ang malakas niyang sideline

Dalawang mukha ng kahirapan –
araw-araw natitisod
sa tuwid na daan

Nakita ko sa isang paskil
ang isang paanyaya
Malaya raw (n)gumawa
Ang kahit sinong makata
Basta ang tula, may angas
Tila kamaong-nakataas
Bilang pagtutol
Sa kahirapan at dahas

Nais kong isama ang tulang ito
dahil tulad ng marami pang
Salve at Nena, tumututol ako

And hell to those literati
who will call this piece a kili-kili poetry.
Wala akong paki
I just wanna say Fuck!
and Fuck this poverty!



***
2011
Oran, Algeria

ganito ka namin gustong alalahanin (para kay kasamang ross)

sa mga pigtal na tsinelas;
bali at duguang plakards;
ligaw na rubber shoes
hubad na paa;
namamanhid at mahapding mukha;
tinirgas at namumugtong mata;
duguang eskinita
taas kamaong-maralita
humandusay na magsasaka
sa Taft Avenue,
sa Welcome Rotonda
hanggang sa tulay ng Mendiola . . .

may luha man kami ngayon sa aming mga mata
mananatiling buhay sa aming pandinig
ang kalmado mong tinig
sa tuwing bubuwagin ang hanay
at nasa gilid ka upang magbigay
ng habilin sa kung ano ang dapat gawin
timon at gulugod
sa makauring paglilingkod
propagandista’t taga-gising
ng bayang nagupiling
Kasamang Ross
ganito ka namin gustong alalahanin



***
PAALAM ROSS. Si Ross Anonuevo (Jolas sa mga kaututang dila at Ting sa mga malalapit at piling kaibigan) ay nahalal na business manager sa kaunaunahang post-martial law BA student council sa UE noong 1982, naging coordinator ng Kapit-Bisig Party Alliance, at isa sa mga namuno ng League of Filipino Students. Kasapi siya ng UE Kapit-Bisig Alumni Association Inc.

Kabang Makasiklod (Metung a Tanaga)

Will you marry me? -- ngaku
Yes, I will! -- pekibat mu
Talulut lang mebalag
Ding takut ku’t bagabag



***
Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

Tagulele Ning Talasulat

ing talasulat—damulag yang gugulyut king sarul ning kalalangan
-oliver s. carlos




macatalacad ca ngeni – pacamalang cayanacan-
qng gulut cung mitmung late ning casaquitan
babatiauan mu ing serulan, ing bilbal a buligang
napun-nacaduana masias at macatayangtang.
macasaque ca cacu -- cabang panayan ta ing uran
at qng mumuna nang tulu, mequibat cu qng gulyut
ning lubid a selacsac mu caring cacung arung.
uran wari o angin a magwasiwas caring bulung
ing mecapigil quecata? ban lumacad at ume gambul
qng leparan ning asicang manenayang lingapan
ban mie calam a iyampang qng indu tang pacamalan?
ala . . . alang pamicacunung bitbat te ing sarili,
ing sablang caguiwan, ban ing gabun atin yang pupulan.
macatalacad ca ngeni at babatyo
keng mipala at marangle mayaluntiang
gugulisac mung mipnung tula’t cagalacan:
ing pale bubuctut at sasapo king linang
ila ring ambag mu king gabun mung menan

igulisac mu pin . . . malapit da nang pupulan
ing bunga ning casaquitan

e mu mu sana cacalinguan : --
ding bitis mung macaticad
tatalacad da la naman
ding bitis cung macalbug ngeni quing linang.



also published in eK!/Versilog


***

Pagtanaw

Sa mga bagay na tinatanaw
Mula sa likod
Ng bintanang nakaawang
Pinipilit kong tawirin
Ang hanggahan ng realidad
Nilulusaw sa balintataw
Ang takot sa isang wakas

Narito akong nananangan
Sa katotohanan ng posibilidad

Naghahawan kita
Ng mga hinanakit.
Ng pait.

Ako, sa tinamong mga sampal at panlalait
Ikaw, sa mga bintang na itinuntong
Mula sa dila ng iba. Isang relasyong

Dinilig sa sumbong
Sa sumbat nilason
Paano nga ba yayabong?

Sinabi mong titindig sa anumang unos
Ang isang pag-ibig na nagtitiwala
Isang pag-ibig na ang batong-panulok
Ay di malulusaw na respeto at unawa

Narito akong nananangan
Tinatanaw ang iyong hulagway
Umaasang sa iyong pagdating
Ang mga katagang ito’y
Muling ibubulong sa akin.



***
2011
Oran, Algeria



*** also published ing eK/Versilog

Ing Panigapu

Tinangis cu na ngan, ing cacung lua – cacung capasnauan.
Cacaulan que ngeni ing cataimican. Ding ungul na ning pusu,
paiapa na la. Mete no ngan

Cuculcul ia lalam gabun ing cacung caladua;
sasalicut na la ding anggang caplas, ding anggang pait –
lalam ding durucu’t pipiling a bulung, queni na la sasalilung

E cu na la pagdulapan, pag-inayangan at pagsisian
ding milabas cung taguimpan – mesayang,
melugpu quing queralumduman

Ali, ali cu na la, capilan man!
E na baling cunan yu ngan. E na baling mauala ngan
Aliua mu sa reng bacas ning capalsintan

Paburen yu cung mate . . .
lulugud
paburen yu cung mate.



*****
Sta. Cruz Church
Oran, Algeria

Salmo Responsorio

Para karing indung manyalugsug
karing pekamarayu nang morgi,
mamaplus, lipat-lipat, kakalawat
karing kutkutang alang tanda o bakas
mag-bakasakaling misan a bengi,
mibuklat ya ing kawayang-pasbul
at iyapsa ne ning dulum ing bunsu nang
dinukut da’t pirsalanang kalaban ning
gubyernu . . . manalangin tamu.

Ing Guinu yang pastul ku, nanu pa ing kailangan ku

Para karing ibpang titipa at makibat
karing kulayit ning malalam a bengi
at karing sawaling-dalig a pamusbusan
da ring mamaping balas ning kasakiman,
king gabun a sasapu karing lasak at mipusit
a bituka ning pamanalakaran, king pilan-dalan
a banua nang sulirani’ ning gabun at kayalang-gabun . . .
manalangin tamu.

Ing Guinu yang pastul ku, nanu pa ing kailangan ku


Para karing atsi at koyang sabit-sabit
karing estribu da ring saken, alang kapagalang
magpalino karing sangkan ning pamag-welga
karing pakisabi dang baryang e maybug kalaksing
karing kahung e ra maybug mang lawan o lamnan
ding kalupang pakakalulung makaramdam
dapot alang sukat isaup pauli ning kasakitan;
king baguk, king asin, a pisusuluan da king piketlayn--
a king saguling pinandit miyambulan king daya ra
king pamanlusub da ring pulis at eskirol
a babayaran da ring kapitalista . . .
manalangin tamu.

Ing guinu yang pastul ku, nanu pa ing kailangan ku

Para karing
Atsi,
Koya,
Indu,
Ibpang
milalako na pag-asa
king balayang pigkalaman ning Diyos
a mayaluntiang a pastulan
dapot pagkait da karela …
manalangin tamu

Ing Guinu yang pastul ku, nanu pa ing kailangan ku.




****
2011
Oran, Algeria



*** also published in eK/Versilog

pingas a olen

Linagapac.
Ginaua iang sarili nang dalan,
quing mebusbus a salamin ning auang
ginulung ia ing pingas a olen
quing bumbunan
ning cacung caisipan

Maragling sulyap,
maratnang pamaquilauaian
quing salamin ning antigong tocador.
Ala! salamat.alang galus ni gatla.

Daramdaman que qng gulut - quing mamalsa cung tundun -
cacalbit ia ing tula ning camusmusan.
Daramdaman cu la
ring sabic a igut at pitic qng goma ning tiradol,
ding sagacgac da ring anac
a lipat-lipat, sipat-sipat caring sanga.
Paraiso la carela
ding mangalualas a mula.

Maniaman – nung misan –
ing manatili
quing camusmusan.

Bálu Kú Dàtang Ka

kàring siguk a tàtàlukî
kàring pàlaut mung takbang,
alâ na kang símbitlâ métung màng kátayâ
íng tùtu nà, mánalángin kung màte náku mû
ínìang gùmulut ka

kínutkût là ring libung subyang--kénì
kíng kákung pusû --màsakit, ot mípàkanyàn?

ing sàbi mu: dápat teng làgpasan
ing pámikàwàning ìni. làbag keng púsû ku
dápot màko náku

mìsasaglulû ing luâ kening pisngî, ngáku:
ùme nà ka, átùpan mu sána ing lìgàyang
e mìnunag king pámiyábe ta
tandánan mu sána
ing gùgùlùtan mung púsû
nung bàlikan mé man, ákit mung
màkàsúkul yà pà mù rin
kéka

nung sàkali’t kàlinguan mú ita,
gànàkan mu nàla sâ ring tàlulut
pépayágus tà king ílug,àntimong sumpâ
ning e màpupus tàng pámikalugud
ding indam kung bànglu káring sampagang
inagtal ku at pítuglung-tuglung
ban màging korona ning kékang bùntuk
king pànimànmàn mu e mò sa lalaut—

at nung ing águs ning ílug a pipandiluan ta
mìlako ne siuala --éne bísang màgkanta
nung alâ nang áku ampong íka—
atin pang ángin a mánayà
king pàtak at làmbis ning ùran
mániglo . . .
manayang kàlupa ku
dátang ka
bálu ku dátang ka.


****
Oliver S. Carlos
2011
Oran, Algeria

Ding Mapangangas a Pamagdulap king Katutwan

Misasapwak la king pasbul ning kalalangan
ding mapangangas a pamagdulap king katutwan-
nung misan, awsan do reting Kamuritan
ding maka-barung, mangatulid a sanging
pantas a migtambun king kulkul ning milabasan

Karing mata rang mapanyuri at magbanal-banalan —
(ding pamagdulap a reti, king mumuna rang tagulele,
bingut lang sisipsip gatas king susu ning amanu) –
matula la pa. Awsan do pang Kabanalan –
pablasang keng umpisa, makagyu mu king lalon dala
ring alang-malit nang timan. Pablasang e re pa selatan,
e la pa metibu’t mesalubsub king dila nang mataram

Ding amanu ning kapangangasan, ampat miyagkas na la
sisiksik la reti karing karelang panimanman. Papalto na
ing kalawang -- ing aging makakulapul karing bulung panggalal
a makasabit karing karelang malingmingan
at ing Kabanalan – kanita ne maging Kamuritan.

Ila ing mayupaya, Ila ing makarakal –
nung mayun ka karela, matinu ka’t banal,
nung salangsang na ka man
ituring da kang panganib at kalaban …
ipaspas da la king kekang arapan
ding tanikalang panyakal mung batal.




also published in eK!/versilog



***
2011
Oran, Algeria

Ing Lugud At Ing Kamatayan

Tútúbû lang àgnan king pékasúluk ning pusû
Ding binî ning lùgud at kamatayan
Didiligan ta yà ing métung
Kábang ing métung
Dìkut yang pitàtakútan
At pílit lalapùtan
Wa, deti mitutuglung la
Dapot mikakawani la.
Uli’ng daràtang ya ing kirut
Karing kárìnan nung nu ne àkakapkap
Ing metung a kapupúsan.
Papatàran na la pámiugnáyan
Ding báge at salitâ.
King panyàtang ning lugud
Ing túlâ ena ne man darásan
Uli’ng pepepe ya ing kamatayan –
Iyatad de iti ring luang papatak
Kàring mapìlan a pirasung tàbla—
Pìpagkéran. Tawling santungan
Da ring pìnandit a písuluan.


--
2011
Oran, Algeria

Pamagdili-dili

nuan ya—
iang makatalungku,
maniglo pali king dapug
pepaylakwan at linaut
karing ligalig a sitsit
ning kikimbe gamat ning alas-sais

iang minye sukad karing pilatan
ning taguimpan, ning pamanlako
at pamagbalik mu naman
karing kayang pilakwanan

iang ing kayang kapalaran
seke ne at inasa
karing ginulut a kaluguran

iang ngeni magpapusan
king pago ning Miglalang
sasalikut at magpampan
karing pangil a mangataram
da ring lilung mengalingwan—
mengalili
karing liku-likung dalan,
migsakwil at migsakdal
karing meninasang taluntun
king matulid a dalan

nuan ya—
king lumbe nang pamagdili-dili
e re kayabe
ring masilab king api






******
2011
Oran, Algeria

Keni King Kutkutan

Makagising ya’ing utak at pitik-pitik ya’ing pusu
Maralas kong pisasalikup ding kakung gamat,
Pipapanten ko ring bitis, at magkera kung
Kalele ra ring magsalitang kutkutan
Keni
Batu kung talsik-talsikan ning danum-uran
Kayabe da ring butul at bungu
Da ring makapaynawang watas
Keni
Lubas kung alino a makipaglambis
King pulut-gatang himig da ring bersu ampong sunis
Keni
Asuk kung mimindak at teterak,
Magparayo diwang pakabsyan ning haraya
Keni
Nu nokarin do kukutkut
Ding mete ring mabie.

Babai Ya Ing Aske Ning Kamatayan

Karing lupang miglubas king maskara
ing kamatayan babai ya. Gamat ya iting
tatayid karing pinandit ning pangalili.
At king pamagdulap na keng sarili, nung mipase ne
at ume neng sumuku ing katawan, ing kamatayan
atatabnuan ya naman keng takde ning babai.
Uli’ng king danggut da ring kutang, ampat ing
kegana-gana miras na keng angganan
nung makatawit tana keng bangin ning
kayalang-puntan, durukmu ta mu naman
at magbalik king pigmulang salu’t sepupunan.
Pablasang ing babai balun yang malalam—
sisibulan ning lwang maging agus ning pakibat
a nung misan e ta buring daramdaman.
Wa, babai ya ing kamatayan.
Gasa ya ampong bulak a manampat
karing sugat da reting mekitalad
para king katimawan. Indu yang mamilatan
at makipaglaban para king bunsu nang
kakawatan ning kamatayan.
Dapot kamatayan ya naman
a ngungulangul libutad da ring mibulang.
Uli’ng babai ya . . . babai ya ing kamatayan—
Iya ing maplas a kaul karing dirimla, mengatatal
at ala nang bie katawan.
At karing benging e matudtud
babai ne ning kapigaganakan
indu yang magkanta king keyang pamanenaya,
ngana nang manangis, ngana nang tumiman
king lele ning duyan. Pasuswan ne king kataimikan
ing yatung e kikilala karing asawa, karing indu
ning lipunang dudulung king sarili nang kapupusan.
Uli’ng babai ya—
makapaldas at tataluki
king karung lalapit king kutkutan
ing aske ning kamatayan.



*****
Women's Day
March 8, 2011
Oran, Algeria

Tikatik At Aslag

E ku ápiyàlas nung nínu karéla
ing mándilû at pápandilû --
ini wáring mànene tikàtik
o ing mágunyat a yaslag
ning kàmamarànunan? Ramdam ku
karing bùlung a daragúsan ning ambun
ing pámanipa na ning uran; akakit ku
ing gabun a kayang didiligan. At ding labul
ning ánging mamyalúngan at tútúlak karing
búlak a úlap—tatàgàlan ku la ban samsàman
at pigilang malumpawi ding miyalíwang kúle
sinalángi, minye túlâ at ngeni mámun
karing bubúngan ning pànaun.
Láyun ko sang kuyúman kàring kakung
pálad ding aslag at kúle ning kayabákan --
a tunggal-tunggal màlaláso
at miyalilang lulam. Dapot
kalupa ning sadya,
kaybat ning tikatik at aslag
ing salingalngal ning alimum
yamu kabud kalùkup ku
angga na king gatpanapun


***
Oran, Algeria
April, 2011

Ing Lagyu Ku, Nanu Ya Para Keka

ING LAGYU KU, NANU YA PARA KEKA
(Paindispu kang Alexander Pushkin)
-- Oliver S. Carlos


ing kanakung lagyu, nanu ya para keka
ing kabaldugan na? . . . mate ya naman
nung makananu lang mamamate siuala
ring saingsing at ungul da ring marayung alun,
nung makananu neng lulumud
ning papatak a uran ing lablab ning kapalian,
nung makananu lang bubusala’t pataimikan
ding timyas a paswit ning kakewan
king benging malalam

ing lagyu kung makalale mu nang sasalatan
karing mabuburang larawan, sumangid da man
ding meputla rang dampul a pilit mung aninagan;
ing lagyu kung kukudkuran mu namu king alala
antimong pilit a papalto letra
karing miglumut, at nung misan,
apapagkamalyan mung lapida,
nanu ya? nanu ya kabaldugan
ing lagyu ku para keka?

makalingwan . . .
mabura’t mitambunan . . .
king panyatang da ring bayu
at marubdub a kapalsintan

anting bakas a balik-balikan
. . . maparam at manayang balikdan
makisabing nung sakali man at datang
ing penandit ning kekang dusa’t kasakitan
idalit me at keka yang sambitlan,
balikan mu la ring meputlang larawan
at saka mu sabyan:

“agaganaka na ku pa,
pinapinandit
paramdam ne king pusu ku
ing kabug ning salu na.”


********

Bosis

(Poema king pormang Villanelle)
--- Oliver S. Carlos



E ka sa tatakut nung makaramdam kang bosis king asikan
Sulung! pupulan mu’ing malagintung pale tenam ta king linang
Ala naku karin -- E wari balu mung karin da ka likwan?

Karing pilapil a mitmung kapalsintang telete’t liklukan
Ing bosis na mu ita niting kaladwa kung e na ka alakwan—
E ka sa tatakut nung makaramdam kang bosis king asikan

Nung miragsa ku man king matning akbungan na niting labanan
Gabun a pigpala at pekipatayan e ra ne asamsam
Sulung! pupulan mu’ing malagintung pale tenam ta king linang

Makaramdaman ka mang kakalaso bitis mag-aswe king linang
Deti tanda la mu ning dalise lugud at ayling pisuluan
E ka sa tatakut nung makaramdam kang bosis king asikan

Ala na! Ala na! Ala na ing salpak ning pangayalipan
Kekata ne ing gabun bista ma’t daya ku ing meguing puhunan
Sulung! pupulan mu’ing malagintung pale tenam ta king linang

Panabalin ku mu’ing dalise yung lugud keng gabun a menan
Ikuwentu mu sana kareting anak ‘ta iting kasaysayan
Ban e la tatakut makaramdam la mang bosis king asikan
Sulung! pupulan yu’ing malagintung pale mitanam king linang





******

Diskurso

Malaya na ang tao kapag hindi na siya naghahangad nito.
-- Khalil Gibran




Kalayaan! kalayaan! kalayaan! --- Nino?
Namin. Nila. Ninyo. Katumbas ba ito
ng buhay at luha? ng ibinububong dugo para sa lupa?
Oo, katumbas ito nang pagkapatid ng daantaong tanikala—
ipinulupot at isinakal sa leeg nilang inagawa’t pinagkaitan
Mainam ang pagsunod. Hindi na nito madaragdagan ang latay
ng latigong inihahaplit at inihahataw. Maiibsan ang hapding sugat
ng gapos sa leeg at kamay – bumabaon sa bawat nilang paghatak
sa tuwing tumatanggi. Kahit paano’y maaampat ang pagtagas ng dugo.
Tumingin ka sa paligid mo, wala na bang higit na magandang bagay
kaysa sa kalayaang tila tinitibag, hinuhukay ng tao sa tipak ng bato?
Wala na bang mas mahalaga -- liban sa pagkapatid ng mga tanikala?
Ito ang sigaw ko. Siyang bubuo sa punit na dangal ng abang bayan ko.
Kailangan ito at siyang dapat isigaw: Paglaya! Paglaya! Paglaya!
Nino? Ng mga tao namin? Ng mga tao nila o ng mga tao ninyo?
Kailangan ang kalayaan, dito, doon at saanmang dako.
Hanggang kailan at paano? Hanggang saan at para kanino?
Para sa naghahari bang inihahataw ang kamay na bakal
upang manatili ang kalayaan? O sa kanilang nagnanais nito—
sinisilaban, pinapatid sa apoy ang tanikala ng panaghoy
upang sa paglaya, sikilin din naman ang laya ng iba?
Mainam ang kalayaan. Mainam -- kapag nawala na
ang paghahangad para rito -- walang kasing-inam
kung mapaglalaho nito’t malulusaw ang mga tunggalian.



****

Oliver S. Carlos
March 17, 2011
Oran, Algeria

King Balu Ta

King balu ta
Lango yang makatayangtang
King saput ing kamatayan—
Makalale nang lalapitan
Ning babaguang gapang-gapang.
King balu ta
Taram ya iting kikislap--
Pangalayit ning makapaldas
Karetang meyaus na
Agyang e pa dapat.
King balu ta
Diyablu yang sasagakgak
Ing kamatayan;
Parusa ya iting
Makatakut kabaldugan.
Dapot, angga mu karin
Ing balu ta.
Uli’ng ing tutu na
Maguin ding diyos
Balu ra’t aminan da
King ila man mate la.
Nung makanyan,
E kaya ing kamatayan
Mayumu ya namang timan
Ning alang anggang kapaynawan?




*********
Oran, Algeria
2011

Siklu

king pangasalilung na
karing payung ning kauran
paninasan neng lakaran
ing pilapil ning kaugtuan
ampat gumapang neman
king ena piyadian, ing silim
kaybat ning kagatpanapunan,
sakali’t kinampa na
ing paling peninasan
at ikwa ra nang méngabtak
ding sangkang pinakbagan,
managulele yang
ala nang migit pang mayap
king aplus ning uran
dapot – ala na
ala nang datang a uran--
a muma at maplus
karing labi at katawang
ala namang kapupuntan
nune’ing dulum at salilung
ning marimla nang kutkutan.









******
Oran, Algeria
April 2011

dalit ning lugud

quing pecamarayu, buri cu neng ume
nung maliari mu sana, i-cauani que
qng catauan cu’t bie
dapot macananu?
macananu queng apaglacbe
a lagpus pa caring pecamarayung bage?
a lagpus pa queca?

lugud ia ini
a buri cu nang icutcut
iculung
qng pecapisac a dulum
ban e na ne aiaplus pa
ban e na ne atagquil pa
ing capanamdaman mu’t caladua

quelalaman --
carin que paintun carinan
ban ena na sana damdaman
agiang ing pecamaina mung sagacgac
o asulyapan mu man
maging ding pecamatipid mung timan

dapot…
nung baquit egana-gana na mung bage
a atatagquilan cu’t alalaue,
queca la ngan macaugne -- quecata
at caring balang pinandit ning panga-icata
ding tumaila na ning napun, garalgal lang siuala
Papaitas la qng leparan
ban dugpa la at magbalic mu naman
mengaring sisiguc at maniglo nota
a macagapus qng daralit cung gitara.

o’ maliap cung dalit!
quing nanung tigtig
o quing nanung instrumentu
maliari cung macalalang
agyang metung mu mang melodiya
caring aduang pusung
e na capilan man magmetung pa?




***
Oran, Algeria

Tawling Parapu

Melangi na ing tinta
ning magpaldas a pluma

paungul ing aklis a labul,
makitangis ya ing angin
king mamalsang papil

pundat-pundat,
kurap-kurap nya sala
ing paritang mag-inakit
karing tawling parapung
e sinayad at migulis

tawling parapu at katayang
magmasabal at makigaga
karing mipaparusang malda –

mibusalan . . . mituldukan
king dinabulbul a daya
ibat king buntuk
ning midukmung makudta

pete ne ning balas
ing laya ning kudta!




***
2011
Oran, Algeria

Dalit King Anak Ning Arayat

King pamanaluki da ring manalbe mata
king maputing katsang makalale misasara
malakwan ya
ing daraya nang lupa keng danggut ning istorya—

marimla yang bangke ning marok a pete
ning kayapan king kayang pamanagumpe
“yaping bage na yan” -- ngarang mangabiran
king pangaragsa ning bigotilyong Kapampangan
a pikasaman da -- minatad pasakit
kareng bida ning balang pelikula

FPJ, Erap, Ramon Revilla . . . ila ngan
dinalan lang kasakitan at parusa
kareng gamat na bilang metung a kontrabida
ning pelikulang pigmalasakita’t liguran na
dapot linugud kaya keya?

Ing sining a dininan nang bie
at yanang meging bie na’t pigkabie
o’bat ngeni iya pang pilit makamate
karing inambag nang kule?

Maplas a katutwan a masakit tanggapan
nung misan ing metung a kontrabida—
a magpatingkad king imahe na ning bida
ning bayaning tatalangan da ring masa—
iya pala ing tune bida
at ding ginanap a mayap, ding sasambang bida
ila pala . . . ila pala ing tune dapurak
at magsamantala karela

Pepakit ne ning budning anak
ning Bunduk Alaya, aliwa ya . . .
e ne kalupa
ning tune bie ing pelikula.



***
On the death of Francisco Bustillos Diaz
(a.k.a. Paquito Diaz)
March 4, 2011
Oran, Algeria

Ilang-ilang

quing lacad-gapang cung bie
icua cung linugud

miguit quing metung

ding miglumut a bitis
ning paninap, caiabe la

ring melanguing tangque at bulung
a lalagutuc,

ulasan ning gabun
lalam ding macaiagpang impun

liguran cu la.

at quing dimla ning uran,
maniampaga cung ilang-ilang—

sisiclaud at manigapu
quing pali ning caugtuan

ban maduluc. nung misan,
caring pisac a alino,

manaquit cu—
malamlam lang mata

antimong tupang curap-curap
at magtaca.

maputla iang labi
ing asbuc ning paintungulan

at caring alacac nang mangalalam,
carin co babait ding baiu cung paninap—

sasaque co reti caring misasalbag a alapap.
ding sasapinan dang melutung a bulung

acaquit cong mapipirat
mapipitna libutad, papalto ra la

ring eran a macabaligtad
magpaldas. cuculdas. dapuat—

quing bie cu— nanupata
liguran cu ing balang pinandit

a acaquit cu nung macananung
calupa da ring salung andu-andu

baiu la miampang, paialipan
quing sala ning sicluban,

ding ilang-ilang macanian la naman—
macalale lang mamucadcad

at libutad ning mula, carin,
mipnung dingal lang tatalacad.

macanian mu siguru ing maliari rang gauan…
ing aguiu cung gauan:

talacad, pinandit salingalngal
ban mabalag at magpauasang-uasang

malaso quing dulum at patac ning uran.




-------


*** also published in eK!/versilog

Panayam mula sa emanilapoetry

Itinuturing kong isang karangalan ang mapabilang sa walong kontribyutor na hiningan ng panayam ng emanilapoetry website. Ang emanilapoetry (web and print ) bilang tagapaglathala ng mga akdang pampanitikan ay isa sa may pinakamalawak na hukbo ng mambabasa at naglalathala ng mga tula, sanaysay at iba pang akdang pampanitikan. Ang mga literary journals at print magazines nila ay nababasa sa buong Australia at Europa.

Nakatutuwang isipin na sa daan-daang kontribyutor nila, isa ako sa mga naalalang kapanayamin ng emanilapoetry upang magbigay ng pananaw hinggil sa tula at pagtula. Nagbigay sila ng magkakatulad na limang tanong sa lahat ng kinapanayam at nakagugulat ang lawak ng kaisipan ng ibang mga kapwa-manunulat. At yamang binigyan nila ng pagkakataong mamili ang mga kinapanayam sa lengguaheng gustong gamitin sa pagsagot, minabuti kong sagutin ang English nilang tanong sa wikang Filipino.

Ang sumusunod ay ang naging daloy at laman ng panayam:

*****







emanilapoetry: What draws you to express yourself through poetry and what drew you to poetry in the first place?


Oliver: Maraming bagay ang nagtutulak sa akin upang ilahad ang aking sarili sa pamamagitan ng tula. Para sa akin, ang buong uniberso ay isang malalim na tula. Humuhugot ako ng inspirasyon sa mga bagay sa paligid,– may hininga man o wala.

Sa tula, sabi nga ng isang makata, maaari kang magtayo ng bantayog mula sa abo, at magagawa mo ring hipan upang iguho ang isang kastilyong nagpapanggap na marmol. Kagaya ng marami, nagsimula lang sa tinatawag na “hobby” at pagtatagni-tagni ng ilang taludtod na may sukat at rima sa dulo – pinagdidikit na mga kataga tungkol sa pag-ibig, sa ulan, sa bukid, sa kalabaw, sa masasayang alaala ng kabataan. Naka-tsambang mailathala ang isa. . . na sinundan ng pangalawa, ng pangatlo at marami pa.

Ang mga una kong naisulat ay mga temang mabababaw at nangangangapa sa porma, tinig at istruktura at malayo sa aestetikong pamantayan para matawag nga talagang tula. (kahit naman siguru ngayon, hindi ko pa rin kayang sabihin na ang mga ginagawa ko ay tunay ngang mga tula – sa istriktong pakahulugan ng mga batikan at dambuhalang personalidad ng panitikan. Pero umaasa rin ako, katulad ng iba pa, na matagpuan ang sariling tinig at pagkakakilanlan sa larangang ito.

emanilapoetry: How do your current posts compare with the first poem you published on emanilapoetry?


Oliver: Mapangahas! Matigas ang ulo at nagpipilit maging maangas! – siguro ganito ko gustong ikumpara ang mga isinusulat ko ngayon kumpara sa mga nauna. Mula sa nilalanggam at nakaka-diyabetis na mga tula ng pag-ibig, nakakabuo na rin naman kahit paano ng mga tulang may angas magtanong kung bakit walang mailagay na bigas sa kaldero ang isang maybahay hanggang sa kung magkano binili ng isang kurakot na pulitiko ang condo unit na pinang-regalo sa kabit niya, maging hanggang sa mga tulang nakikipag-usap at nagbibigay pangalan sa mga tala at buntala.

Sa teknikal na aspeto, aaminin kong hindi ako sigurado kung ang mga isinusulat ko ngayon ay maikakategorya ngang mga tula ayon sa nakakahong pamantayan sa pagsulat ng mga “dekano sa pagtula”. Wala kasi akong pormal na kasanayan at hindi rin ako tumuntong sa alinmang paaralan o palihan sa pagtula kung kaya’t ang iba sa mga naisusulat ko ay umaani ng mga pagbatikos sa aspetong teknikal.

Sumusulat ako ayon sa dikta ng aking diwa nang hindi tumitingin sa nakalimbag at nakakahong mga panuntunan sa kung ano ang dapat at hindi dapat sa pagsulat. Aaminin ko ring ang iba sa mga naisusulat ko ay mga “cliche” o gasgas na tema pa rin (sino nga ba ang tuwirang makapagsasabi na lagpas na sila sa ganung antas at ang lahat ng mga naisusulat ay pawang bago?) pero patuloy na binabaka ang ganitong tendensiya at nagsisikap na makapagprisinta ng kung hindi man bagong tema ay bagong atake at pamamaraan – kahit pa nga madalas ay kinukutya at pinagtatawanan.

Ang tula naman ay patuloy na nag-eevolve. .. gusto kong mag-eksperimento, gusto kong tawirin ang mga hangganan, at makapagtakda ng mga bagong hangganan. Balang araw gusto kong makasulat ng mga akdang kayang makipagmatagalan sa panahon…harinawa.

emanilapoetry: As you are so attracted to words, how do you feel about the way language is being used in today’s world?

Oliver: Maraming pananaw tungkol sa paggamit ng lengguahe sa mundo. Tubig-karagatan ang pananaw ng iba sa lengguahe at para sa kanila isang partikular lang na lengguaheng naiintindihan ng lahat o mag-uugnay sa kalat-kalat na mga isla ang dapat gamitin sa tula o sa literatura . . . may mga tumitindig pa ngang English lang ang may pinakamatimyas na salita at dapat gamitin ng buong mundo.

Nalulungkot ako sa ganitong pananaw dahil pinapatay nito, katulad ng nangyayari sa Pilipinas ngayon, ang ibang mga lengguahe. Pansinin nating ang arbitraryong pagpapagamit ng gobyerno ng salitang Tagalog sa ibang mga rehiyon ay unti-unting pumapatay sa nakasanayan nitong lengguahe, halimbawa ng mga Bikolnon, Hiligaynon, Kapampangan at iba pa. Para sa akin, dapat ituro ang sariling lengguahe sa kung alinmang probinsya ito katutubung binibigkas. Hayaan itong yumabong kasabay ng pagyabong ng literatura nila.

One emanilapoetry member once commented: “Pag mas marami ang nahihikayat maging makata sa isang bansa ay mas yumayabong ang kultura ng bansang iyon.” In what way or ways can poetry enrich a nation’s culture?

Oliver: Naniniwala ako rito. Mas maraming makata, mas malaki ang tsansang makahukay ng diyamanteng akda mula sa kanila. Hindi lamang yaman na maituturing, kundi “katiyakan” na hindi mamamatay ang isang kultura o kalinangan. “Ang isang akdang walang kamatayan ay ang selyong magpapatunay na hindi mamatay kailanman ang isang kalinangan”.

emanilapoetry: Any advice you have for those who want to have their hands on poetry?


Oliver: Magbasa . . . tumuklas. Huwag matakot sumubok at lalong huwag matakot mabigo. Ituring na hamon ang bawat pagbatikos at huwag maging balat-sibuyas sa mga puna. Higit, sa lahat…lagpasan at pangibabawan ang nakikitang mga kahinaan.

emanilapoetry: Thanks Oliver for sharing with us your thoughts.

Babo Entabladu

matarling ya siuala ing matuang lalaking gaganap a bida
king metung a piyalben dikil keng temang pamisalba
king mamamate amanu, kalalangan at literatura—

king malamyus nang pamigale king kudta nang poema,
ing sabi na:

gusal ta na! guniat ta na! itamu ngan, kimut ta na!
ban e mate ing amanung kekatamu pepamana
meko keni kayanakan, ikayu mu ing pag-asa
ikudta yo at igale ding poesya yung makarima
dinan yo ke karing bayu’t mangasanting yung ideya


alang ketunan-tunan, linapit ya ing metung a kayanakan.
ala yang nanumang sinabi...

misdan la at metigalgal ding e makapanwalang malda
iniang begut ne king pangatakas ing baril a sasalikut na
atsaka ne berilan a buntuk ing mipase matua…

oyan ing kalalangan! oyan ing literatura!

papalakpak la at mag-viva
ding mekayalbe at dinamdam
king mesabing drama.




******
2011
Oran, Algeria

Pablasang Bisa Iang Mie

libutad da ring mengamate-- ing magnasang mie.

dangal ing egana-gana-- guguliac ning pilubluban
nung iti ing mauala, nanu pa, ing cabaldugan ning sabla?
at nung queti e que atupan, sana mu man, atiu carin
quing canacung puntan.

(nucarin ne pin igutan ing mapupuput nang inaua—caninu ne iasa?
caring capara nang mebuluc na dapot mumusig a pangisnaua ?
carening magmalinis dapot liclac na naman ning sistema? )

at quing carelang pangabigla …
menaimic la ring maligalig at masigla.
meligalig no man ding sadyang payapa –
quing minagus at sinabulbul a daia
ning taung mipase.

ning mete magnasang mie -- libutad da ring mete.




---


SAPAGKAT NINAIS NIYANG MABUHAY
-- Oliver S. Carlos


sa gitna ng mga namatay – ang nagnanais mabuhay

dangal, higit sa lahat --- kalooban ang nagsisiwalat
kapag ito ang nawala, ano pa nga ba ang saysay ng lahat
at kung dito’y hindi ko siya natagpuan, sana naman, naroon siya
sa aking pupuntahan

(saan nga ba niya huhugutin ang mithing pahinga—kanino niya iaasa?
sa tulad ba niyang nabulok na nguni’t umuusig ang hininga?
sa mga labi bang nagmamalinis gayung nilamon din ng sistema?)

at sa kanilang pagkabigla
nanahimik ang maliligalig at ngumangawa
naligalig naman ang mga dating payapa
sa talsik at agos ng dugo
ng taong humandusay

ng patay na ninais mabuhay … sa gitna ng mga patay.



***********

Feb. 8, 2011 / Oran, Algeria
(On the death of Former Sec. Angelo Reyes)

*** ang tulang ito ay inilathala sa emanilapoetry

Igulis Ke King Dila Ku

Mengaring aguilang tiknang nong kakablas ding keyang pakpak
-- pepaynawa at sinake king angin, migdatun ya ing kakung labi
libutad ning salu mu

Kule kayumanggi
ing danum-urang
gagapang king gabun
ngening gatpanapun. . .

at king papag a ini, makakera kang bulak
a sasamba’ ning palad kung magtumaila;
karing aplus a magdulap, susukdan to ring gilid
ning kuwadradung angganan, king bibilugan
tang papag malikmata ka tang mandam sala
king mag-umasid a kandila—

king pundat nang kurap, manigapu ka ta –
nung ibulus na ning banua ing tututul nang lua
ban itigho no kaua ring bulung ning tanaman,
nung sakali man, at inakbag ne ning kabengian
ing dulum nang alang kapamunan, sana
atin yang lakwan a alala – kekata –
ing simsam tang tula king pisulung uran

“kaulan mu ku . . .
igulis ke king dila ku
ing lugud ku keng salu mu.”





*****
2011
Oran, Algeria

Ding Lalalan Kung Gunam

Nanung parusa ing makasalikut karing lalalan kung gunam
nung deti bubuktut la at manganak alang tuknang --
Nuanti la man kayubu, makananu la man kalagu, sisiklod ya
king bayat ing migaganakang isip, balang deti daratang la.
Lumbe lang alala ning laun a dalan a agaganaka – paulit-ulit
tinanggi ya man ing isip, ding laun a recuerdu ning tula at yumu,
menatili la -- kekata. Dapot deti, angga man ngeni, kakapkapan ta la
pablasang mibayit la ibat karing sugat a migpeklat, karing pait
a akasanayan ta nang isimpan king salu ning metung at metung.
Ding pait a reti, pilit ta la mang kakalagan . . . paygapus kata naman.
Migkera ka king salu ku a tinuring mung pugad. At keni, migsumiksik
at memaluktut kang balamu mabasang ayup; agyang e mu man atitiyak
nung bisa ku . . . nung iti yang dapat. Yaku mismu ing mababalbal karing
malalam at saldak mung singap a tutusuk kabang makasubsub ka
kening salu, Mabayat man, aluguran ku na ing anti kaniting pakiramdaman
ning migagapus king beyatan at kaligaligan. Ing tutu, tatakut kung
king kanakung pangagapus, e ku ne akua pang akilala ing aske ning kalayan.
Ikadkad mu no sana ring kekang pakpak, sulapo na ka. . .
palawut . . . palawut . . . makisabi kung mayap.

Quo Animo?

Alang duda
Alang pisasabyan
Iniang ding miliwas-liwas a migmalasakit
Ginulyut king garitun, ikua ra nang minina at misalunan
Ding seke rang gintung layun at mayap a parasan, memitamit lang mibakutut
King ilang a lugal. Karin, ume lang manatiling lakwan-dasan ning aldo at uran.
Deta namang magmius at magparangalang ila ing midalakit at milud
Karing anggang miumpisan, ding teterenten a payaus talasalba,
Kinangwa lang mangaragul a trompa. Peparamdam do ring paulit-ulit a gale,
Ding pamagmasabal, a papasiag da ring labing e mebyasa karing bayung siuala at aske.
E ra ikit ing pamiyaliwa ning layun at sitwasyun. Ding balang gagawan, susulat da la
At iyukit king pawud at dalpakan ning garitun. Misake lang miyayaliwang gayak,
Seke da la pati ring galut-galut at mangalirang a pamispisan ning milabasan.
Geyak de ing garitun . . . e ra no siniyasat man
ding ala nang angin a gulung. Geyak de pin
At kitmuang miyaliwang pabayat.
Geyak da la naman ding karelang sarili
Misulud lang mangakintab a imalan
Atsaka do sebitanan bulung a gintu
Ding karelang malingmingan
Alang gugulyut
Sinake la ngan





----
January 12, 2011

INTIFADA!

(Food Riot / Uprising in Oran, Algeria)


ngayong itinaas nila ang mga tabak
sasabihin ba nating
maaari ngang mangibabaw
ang kaisipan sa kalam ng tiyan?
na sa dulo ng pisi, naroo’t nagkakanlong
ang dumurupok na hinahon?

samantalang sumisigaw
silang bundat sa kapangyarihan:
essalam!
essalam!
malulunod ang pumapayapa
at kumakalmang mga kataga
sa ngitngit at dagundong ng pag-aalsa:
intifada!
intifada!
at ngayon na

ngayong nakataas na ang mga tabak . . .
patototohanan kong gutom
ang kumadronang nagpapaanak
ng dahas at pangangahas

dahil hindi na simpling protesta
ang naririnig ko’t nakikita
giyera!
giyera!
ang isinisigaw nila.


*******
Oran, Algeria


*** inilathala rin ng emanilapoetry

e mu ku iyasag

e mu ku iyasag
a munye kapuryan
karing poesyang maglarawan
nung makananu neng pamitan
ning maglolo butu
ing puking timan-timan;

nung nuanti kayumu
ing pulut ning kapalsintan
a pisulu
lalam ding impung makaduku
keng dikut ning dalisdis
o mabatung batis

maybug nakung mika-dyabetis!

mal ing panyaliwan.
dakal no ring magkasat
king kasakitan at kayalan
kabang manako la
ding ganid a lider
a peparam tamung katungkuluan
kabang dening sasalangsang

pamaten dong tunggal-tunggal!

e mu ku iyasag
a munye kapuryan
karing poesyang maglarauan
king butu’t puki ning kapalsintan

PLUMA AT POETA

Pluma

Yca Poeta -- a dapat mangatmung talulut at sampaga
karing pilulanang kristal, karing pilublubang mababalbal,
lukluk ka -- dane da ring awang ning aslagan. Ing lalbug a yaldo
keka yang pigilan karing palad mung gagalgal king pamikelangan.
Talnan meng matalik, talnan me pin o’ poeta! ing bola ning aping
antimong kasangkapang mababalbal. Itas me iti at iyatna king aslag.
Dapuat e mu paimbursang ika mismu ing mabalag at mabalbal.
Saka mu pigunaman ing leguan mu’t katuturan
Ing samyu’t ulaga ning panga-atyu mu keti king sikluban.

Poeta

Pakuldas ne ing aldo, dapuat ala ku . . . ala ku
nanumang pagsisyan. Babayat la ring talukap
at eku na asabat ing agus ning panamdam. Buri ku man
eku na pigilan. Muman keni at kanini, magparayo neng
anting bulung a siklut-siklutan ning alun ing kaisipan kung
miglarawan dapuat e mekasumpung ditak mang kapayapan.
Ing leguan, kataya yamung alang laman--alang kabaldugan
E k’ya mu man ikuang agalamanuan.

Pluma

Ing tauli nang timan ning papatak a uran— mababalag
karing kikyak a alapap – daramping banayad at iyatad
ning sala ning aldo kurap-kurap – perlas lang misasalbag
karing mangatilus a batung sasalpukan na ning alun.
Paninintunuan da ing samyu ning lingap at pali ning lugud
karing teterak at magtumaylang bulung. Dapuat keka . . .
bakit keng pusu mu o’ poeta , iti ala . . . ala nanumang ulaga!

Poeta

Malino iti king salusung agus ning kakung pandama:
Kasing-payapa na naku ning kakatayan a tupa.
At keting pinandit, paburen mu na ku sana.
Paburen mu na, nung makananung ing aslag-salang
kakaul king gabun, titiman ya karing balang alikabuk
a darasnan nang makasalabak karing mamyalung a dikut
Uling ing lugud, kataya yamung alang laman, alang kabaldugan
E kinatuk king pasbul ning pangatau ku misan man.

Pluma

King tatawling singap na niting sikluban, memun ku at pasibayung dinatang.
Karing maglakbe kaisipan, keta pang minuna, akakit da naka
Maputla ka at manamdaman. Malaut ka karing keraklan.
Pag-umasdan ku la ring balang ngitngit a siuala, ding mapait a gaga
ning kaisipan mung e mepagal minatad sala. At ngeni, o ba’t ngeni
sasabyan mung alang ulaga ing sabla? Ing kekang salu kitmuan meng mua
at kapigaganakang e mu agyung pusanan? E pa wari sapat ing ayampang
ning timawa mung kaisipang dudulung na king kutkutan?


Poeta

Ding kakung mata, nung isara ko man, nanu pa waring
mayubung bage ing karelang asaganan! E mu naku sana amuyutang
malikid at tumiman karing pangaku ning lugud at leguan. Ing kapayapan
e me kaku iyampang, nung iti mikaskasanan yang dayang anti mong pataram.
Oyni! ing makasalanan kung laman, ing kakung katawan a ume ra nang kunan
Paburen mu nang iti karela reng pisamsaman at pikabsyan.
Lakwan da la sana at itagan
ding lelang kung kawatasan.