gaygay ang labi ng hanggahan
anong takot pa ang maaapuhap
sa banta ng pagkahulog
yamang batid ang kahihinatnan
ng bawa't pagtatangka...

muli't muli ring susubok
ilang ulit mang dumausdos.
ilang ulit mang mabigo.
makarating lang...
marating ka lang..

buri da kang idalakit king ragasang ilug
mupin, makiyagnan ing pitlag ning karug
ba'lang sasagkul karing panaligan at sasaken
a water lily at kangkung ing salusung agus

tumiman ka irug.
iparamdam mung abe da ka.
ika ing kakung timbulan
ing sangkan
ban lagpusan ing pamikelangan

ika ing dalan
ban apatutuanang
aku ing dadalakit king agus
at aliwa ing agus
yang dadalakit kanaku...

king danggut ning yatu*

– mesandel virtusio arguelles (taganang misulat)
– oliver s. carlos (milikas keng kapampangan)



Makalukluk ku king danggut ning tauling telatag
Ning metung a kawatasan. Tauli nya mung tuldik
Ning, wari ku, kakung luklukan king danggut ning yatu;
King pasbul ning e’ku adalumat a pamikelangan.
Kagulutan, misasaglulu ing anggang e’ku asambitla
Ding anggang bayat a e’ku agyung pusanan kapilan man.
At lulugud, babalikdan ku la angga king ayayabut
Ning sabla kung beluan ding nanumang pamikasala
A makapalub king pamagbuu karing aske at kalamnan
E ban’ting upayang ipatad ya ing tatauling kayatulan
At wasan la ring kanakung gamat a milublub king tinta.
Gagap ku la ring takda, ayun king mitutuk a gampanin
At karin ku bisang magpaynawa. Bilang tauling pamagpuge
King kalalangang ligpusan at delanan na ning yatu.



___________
* pabalu: ini nang kawatasan pamilikas ne ning “Sa Dulo ng Mundo” nang Mesandel Virtusio Arguelles.

pamanlapit king sala

pangasindi ning paritan
lalang kung kawatasan
dikil king sala
ing panyatang na niti
at ing kayang pangawala
king pamagbalik ning dalumdum

suwatan ku la ring alino.
ninu ta ilang papampan karing sinag
ban itabi, turuanan yang manatili
ing gamugamu king dulum?

kaybat ning e mapupus-pupus dang litanya
dikil king nung nanu ing dapat gawan
karing dapat at e dapat gewa
akwa da ring mikawani ring pakpak ning
gamugamu king kayang katawan.
e’na na akwang misulapo.
at kabang dadasayan na la
ring sarili nang pakpak,
ikusad ne ing mangainang katawan
ban lumipat
pilatan ning silim at kabengian
akit meng gagapang
kukusad mabagal
palapit keng paritan.

syuk

– francisco arias montesena (taganang misulat)
– oliver s. carlos (milikas keng kapampangan)

Nabengi, sasalitsit lang sitsarun ding balas a durugpa king bubung.

E ku mu man apansinan, nung e na nabengi
malambat na palang makanini keni king kekami.
Minagus ing daya king kayang pwad
at uli ning ala yang dimdam ditak mu mang kirut
inisip nang datang namu ning bulanan nang regla
ing mamagus a mapaling daya. E ya ginaga
ing bingut king duyan. Sarya naman,
nung makaniting oras, mag-alburutu ne sana
king pamanyawad nang gatas. Ugunan ne sana
ban iyuyu ning Indu ing kayang bunsu dapot
ating malare likidung miligwak, sinagese, tinagas.
Kanita ne kapkapan ing pag-asa, pilatan ning
kabug ning salu at saldak nang pangisnawa.
Linawe neng maratna ing duyan.
Ala lang kayablas a gaga ding lindayug at lagitik
At ing benging iti migit yang tahimik
kesa karing panigapu nang benging
lipus king kapayapan at tumayla
Kabang ding marayung tarundun, pinitak at linang
samal lang makitalad para king katimawan
Muli ya ing ibpa at karin na atangalan
melutu nala king babo ning bubungan
ding alala ning sitsarung
segitsit ning kinabukas a akbung.
King lande, karin no pitipun-tipun
ding tingga at basyu
ding bakas da ring piping kyak
at sagakgak ning kayang anak
ding timyas a timan
king melanging daya
ning kabislak a pakamalan.
Kaulan-kaulan ne, king kayang pamanuli,
ing makabang armas a ena abili-bili
at makatutuk king banwa
pasibayu ne iting pangalbitan
at alang patugut pamakbungan.



***
pabalu: ini nang kawatasan pamilikas ne ning "Huni" nang Francisco Arias Montesena

Karing Balang Kwentung Sisitsit Da Ring Impun

Makapagmulala: balang metung
makatalan king aliwa, balamu wari
ding iyapse kataya
atin lang katulid
a sampat at gawang payapa.
Pamanagpi karing mekad,
karing bakasakali,
karing e kayâ

ban dasan ya ing pekamarayu nang abak
a manibat pa karing yatung magpatutu
kayabe ra la
at ating yaku,
ating ika --- ating ikata
karing nanumang kwentung
buri dang isitsit ding impun;

at ating buring sabyan
ing pamandatila ra keti
a malyari tang salatan
pakamalan
at king kelambatan
dinan kabaldugan.

at ipagtumayla tang e ta no sibuknang tuklasan
ding lalam na’t kabaldugan ning leguang
makapadurut kekata ngening kaorasan

ding karatunang pepakabsi na ning inge
antimong katsa ning metung a talagulis
nu nukarin la saslag
ding mayumung timan,
ding abak ning kaurang makakaul karing munag
a pipilitan tang batyawan at pagnasang datang;

sasalangi ya ing aldo karing balang pamagtimpi
karing siguk ning e pamibulad
a belabalan ta’t sepinan
king kapanaligan.



---
March 2013
Oran, Algeria

phantasmagoria

Makapangilabut ing balasik a makalarawan karing mata ning babagwa. Pakawag-kawag, mukyat-kuldas ya king pamaglambitin king danggut na ning kakung patilya. Mangapamulagat, pagumasdan ke nung makananu neng ibalut king papalual nang saput ing tulang a magsumiksik, pakupkup, pilatan da ring kakung taliri. Makatikum ya pakpak, magpumilit yang mibulus ing tulang – a makalale meging dragon! Api! Api ing bubuga na, dapot sisikad yamu ing babagwang miyuyumang at midudukwang karing galame na. Makapangalgal ing sagitsit at ugun ning pangaduluk. Miyubug lang antimong bubusuk a tambutsu ding galame. Tambutsu da ring tangke-de-giyerang tutulak ning dagundung at dabewung da ring takbang—sindak at pagal a takbang da ring bitis a kakawani karing unipormadu at misasambulat a katawan. Katawang king balang pulgada ning karelang pamanyulung, iyatsa, yuyugyugan at pagtiririn no ning kamatayang sasalbag da ring kanyun.

Makakaul man o ali
makatuklu man o ali
king katutuan
maglakbe la
at magsumiksik
king kanakung utak
ding bage kakatwa
a e’ku adalumat.





***
2013
Oran, Algeria

karing pasbul da ring silid

Napun, linub ku king metung karing dakal a pasbul da ring kakung silid. Mekisiping kung tudturan karing gagapang a dagis. Ninu karing magbanal-banalang kaladwa ing musga king kakung depatan?

Ninu ing makiyabe mipanganga king sindak? Kabang kening pasbul a bayu kung biklat, dilat-dilat ne man ing makatalangang ubingan? Makamasid ya man karing balang takbang, e’ku paytakut king didilat a kamatayan, king wawasiwas nang buntuk at katawang magparangalan karing miyaliwa nang kule. Sipingan ke, ilangkul ne mang antimong mamung sese ing kayang katawan keng papag kung pitudturan. E wari takut mu naman ing sangkan nung inya makapyak tamu matang tatalete keng kamatayan?

At nung akabyusan? Mipnung tula ku namung balikan at kapkapan keng isip ing kakung delanan. E ku man balu nung kapilan la dinatang at meko ding dagis ku at ubingan. Eku man balu nung bakit, nanu man ing gawan, ala nong apaslagan keng dalumdum ding mata at sulung magdulap pakibat karing kutang. At karing tutuking panaun, pakiramdaman ku namu ing sasanib at mamako dakal a bage king mangilabut kung katawan – ligalig? tula? pamagsalbat king meumis a kalma? Deni e ku man balu nung nukarin la manibatan? At e’ku man abibitasa nung kapilan la mawala at nung mawala la pang kusa. Pablasang mipapakat la at mandatila karing balang suluk ning panimanman. Daramdaman mu ing kaluskus ning karelang pamanggapang at akakit mong makalukut katawan. Paslagan mo man, e no darasan ning sala. Dapot ababau mu la. At ing samyu ra emu na apihu nung karen lang ubingan o karen la pang dagis a pibata mu at inamyam sipingan.

Alang kasiguruan -- ing bie, bubuklat lang pasbul da ring dakal a silid.
At karin, manaya lang mibulus at sipingan
ding dagis a mipupulayan
ding sala-salabid a ubingan
didilat, gagapang
king kekang katawan …




***

batung atitisud
king kalsada ning lugud
ing sumpa mung matbud


--
#haikukapampangan

tyup ne ning alala
king miglare mung lupa
ing uma ku keka


--
#haikukapampangan

miyuyuranan
ing maglakbe kung isip
king pagkeran



---
#haikukapampangan

sasalilung a uran
king tukuran ning eran
ing milabasan

--
#haikukapampangan

pamaniglo

mikekelangan kung tumangis. tatakut kung tuknang lang gumale ring denas at pipit a palipat-lipat at maglimbang babo da ring kamatsilis.

e' ku akwa mang ibuklat ya ing asbuk, ampat damdaman ku ing lugmang langitngit da ring kwayang makitangis. pananagalan ku ing bau ning mabubuluk a pipalutan. nung makananu nang tagal-tagalan

ning metung a ibpa ing samyu king batal at pisngi ning bugtung nang pungul--kabang dadampi no ring arung na't labi. kakawlan ke ngeni ing munag--matigik.

kayanti ning kaul king mamun a kabislak. pitatakutan ku ing ating bini o butul a ena tumubu at sumupang nung atagkilan da ring bitis ing ambun king dikutan.

tatakut na kung takbang o tuklu mu man karing pilapil at gasgas a sadya ming lekaran. paniglawan ku na mu at batyon ing sabla-- ing anggang atyu pa keni, a makatakda nang mawala.

--

mikikindatan
bubut a kapalsintan
gilid pisamban



--
#haikukapampangan

terak ka, o’ indu
patudturan king salu
malagnat mung bunsu


--
#haikukapampangan

pamanenaya—
saldak lang pangisnawa
kape king tasa


--
#haikukapampangan

nauupos...
tumatawid
sa mga parisukat
ang buhay

anging dadaiti
lalabul karing pisngi
malambut mong labi


--
#haikukapampangan

nakita ko siyang tumawid sa aking bakuran. hindi ko siya kilala at hindi rin siya kilala ng alaga kong si raffy. sa takot marahil na sagpangin ng mas malaki kong aso, sumuot siya sa nakahilera at namumunga ng mga talong. mahinay siyang naglakad at parang takot na magalaw niya ang mga dahon at matukoy ko kung nasaan na siya sa loob ng taniman ng talong.

dala ang aking camera, inikutan ko siya at nakita kong papatawid na sa mga tanim kong sili...

pipilitin kong alisin ang kanyang takot at sa muli naming pagkikita, ipaparamdam kong isa akong kaibigan.

aasa akong makakalapit ako sa kanya at makakapasok... sa buhay niyang tila hindi na kilala ang katagang 'tiwala'.

babagse ka ta
pasalunga king alun
salang king yatu


--
#haikukapampangan

pisulung timan
pilapil a liklukan
balik-balikan

--
#haikukapampangan

patunggal-tunggal
iyakmul no ning lulam
ding kekang timan


--
#haikukapampangan

obituaryu

23,000 - manila bulletin
22,300 - philippine daily inquirer
font type: arial, font size: 9
sub-total 1-- 46,300
(kareng adwang broadsheets)

11,980--people's journal
10,620-- pilipino star ngayon
font type: times new roman, font size: 14
sub-total 2: 22,600
(kareng adwang tabloids)

PHP 68,900
ing gastus kabilugan
sulung. ipabalu yu
karing mangaintuliran:
mete ne ing amanu rang menan.

---

quotes & quips

--


" Ala namang matsura nung panyalsal me king pangamanu ing metung a matua, lalu na nung akakit mung sisilaban na ne ing bale."

-- Oliver S. Carlos

quotes & quips

--



Quotes & Quips:

"With all his empty promises, fake smiles and alcohol rub after handshakes, a corrupt politician is nothing but just another dog loitering in the street. You can tell by the dilation of his asshole that he's going to shit soon"

-Oliver S. Carlos



--

pagbabalik-tanaw sa dekada 80

Nanghilakbot, nagngitngit at nabagabag tayo noong Dekada ‘80 sa natambad na larawan ni Joel Abong habang nilalangaw ang mga labi niyang di man lamang nasayaran ng gatas, nakahandusay sa sahig ng isang giray na dampa ng mga sakada sa Negros …

Nanghilakbot tayo, nagngitngit… nabagabag. Napagtantong nangyayari ang ganitong pagkasakmal sa kagutuman ng mga magbubukid sa ilalim ng isang pyudal na sistema at suliranin sa kawalan ng lupa ng mga magsasaka. Nakipag-kapit-bisig tayo sa mga batayang seKtor ng lipunan noon, kahima’t dapat sanay iniuukol natin ang ating panahon sa apat na sulok ng Unibersidad. Lumabas tayo at sumigaw... ang ilan sa atin ay naging biktima pa ng pamamaril, pagbuwag sa hanay, salvage at pagkakulong, at kasukdula’y masaker sa Taft Avenue, Welcome Rotonda at Mendiola

Nanghilakbot tayo…noon. HINDI NA BA NGAYON? Hindi na ba tayo nababagabag sa mga nabaling buto, sumubsob na katawan at patuloy na pagkakait at pagpapaikot sa mga magsasaka sa usaping lupa ng Hacienda Luisita, sa mga ginigiba at dine-demolis na kabahayan sa mga komunidad, at mga magsasaka, manggagawa at maralitang pinapaslang sa araw-araw sa kanilang pakikibaka para sa lupa at kabuhayan?

May nagbago na ba? O napagbago lamang ng edad, estado sa buhay at lakas o hina ng katawan ang ating mga pananaw at paninindigan sa mga bagay-bagay?”



***

(Salamat sa isang makabuluhang talakayan kasama sina: Ramon “Men” Paradero at Jun Luna)

Nung E’na Ku Sana Mitubuanan

(pamiganaka kang Thich Quang Duc)
Oliver S. Carlos

… ing sagitsit ning balat
kukulurut
malalanat
papalto king laman
a makalale mayayagnas

… ding sukal a lub a emu sukat—
pepasiag da ring paka-tas
at masisilab a gamat

… ding bitis mung
milalakwan bakas
ning abu at bau
ning gasolinang
tigtug mu king kekang katawan

eku no sana panamdaman
balikdan
o basibasang sulyap mu man

nung e’ku mitubuanang
lugud at masabal
king kakung balayan.

Dikil king Halalan 2013 keng Balen San Luis

Ating minsan a pamikatagun, iniang panaun ning pamangampanya nang dating Mayor Ben Bondoc a akapag-istorya ke ing metung a kandidatung tatagal para konsehal ning balen.

Aganaka kung ikutang: ken mo pung palage yu, ban lumput kayu keng pagnasan yung posisyun, ninu mo pu reng mumunang grupu o sektor a dapat yung paglolon o lapitan? Nganang mekibat: “deng manginginum”

O bakit naman pu, ngaku namang magtaka keng kayang sinabi. “baluan mu, Abe Ver, nung subukan mong pamuntalan deng anggang maki-tindahan kareng baryu at ikutang mu karela nung sanu ing pekamasali king tinda ra, ing ipakibat da keka , alak. Inia makanyan kung antindyan na kalub ku keng baryu, deng mumuna kung pantunan detang mititipun-tipun at miyarap king inuman kareng lalam kwayan, lalam mangga, lalam santul at miyaliwa pang lalam-lalam”

Ala pin namang paglugalan ing duda, at e sinala king sinabi na ining kandidatung kitnan ku, limput ya at binotu re. Megi ya pang pangatlu kareng anggang mibotung konsehal.

Nung nanu ing gewa na at nung atin yang mayap a gewa iniang panaun a makalukluk ya, ALIWA NE PUNG PISASABYAN ITA. E ta na pu kukutang nung atin ya mu mang pinasang resolusyun o munikala para miyangat ya o sumulung ing balen San Luis. Sabyan ta na mung metung a “political joke” ing milyari at angga man ngeni malilyari.

MABABO ING BATAYAN tamu, itamung memalen ning San Luis, nung bakit bobotu ta ya ing metung a kandidatu. Keraklan kareng memaryu o memalen, ibotu re ing metung a kandidatu uli namu ning asali na lang metung a case a beer? (itang orig?) Ibotu re ing metung a kakandidatu uli namu ning ka-apelyidu re o pinsan ne ning pinsan ning pinsan ning pinsan da? E RA NO LAWAN MAN DENG KAYANG CREDENTIALS o e rano suryan mu man nung nanu la reng papalad nang plataforma –de-gobyerno. IBOTU RE ING METUNG A KANDIDATU ULI KANUNG MAKASANGLA NO KALADWA RENG MABILUG NANG ANGKAN O PAMILYA PAULI NING PEPA-OPERA NE NING METUNG A KANDIDATU ING METUNG KARENG KAPAMILYA RA INIANG MASAKIT YA.

Ala no pa mung pakialam nung detang perang ginamit na keng panga-opera ning kamag-anak da, menibat la naman kareng penako ra keng kaban ning munisipyu. O era na solisitaan o ikutang mu man keng karelang sarili nung dening perang gagastusan ning kakandidatu para isaup karela menibat la naman keng pamagpautang dang maki-maragul a patubu kareng pakakalulu at makabakut keng utang dang kabalen. Ala no pa mung pakialam nung dening sasaup na ning kandidatu karela, pera lang menibat keng matsurang paralan. Ala no pa mung pakialam nung potang milukluk ne ining kandidatu, napnapan ne ngan a malinamnam ing kaban ning munisipyo ban abalik na la reng anggang megastus na.

Ngening daratang a halalan, pasibayu ta na namang mamarap keng kapagsubukan. Pasibayu ne namang mikabit keng gamat da reng botanti at memalen ing kinabukasan ning San Luis. Ini pa mo sana ing pekamayulagang pamikatagun nung nukarin mayakit a pante-pante la reng mayaman at pakakalulu keng karapatan at katuliran uling tsa-tunggal la botu. Oneng angga man ngeni, laganap ing kayalang beluan, ing kakurakutan at keyalang masabal a maghari keng halalan.

Deng problema:

1. Laganap a saliwanang botu (vote-buying) – munta ya ing runner na ning metung a kandidatu keng metung a bale. Pakisabyan ne ing padre-de-familia at nung apulu la reng botantis keng metung a bale, dinan neng antimanu diyes mil. (wholesale na ing bayaran keng botu ngeni)
2. Sistemang Utang a lub – magbotu ya ing metung a mabilug a pamilya uli ning keng milabasan asopan na la o adinan nong pabor ning kakandidatu. Mapalyaring apautang nong pera, ginastusan na la keng metung a kagipitan antimong ating mesakit o meopera at ing kakandidatu yang linawe o memye pamayad keng ospital
3. Sistemang kumpare, ninung, ninang keng kasal, binyagan, kumpil – balu ta ne ing epektu na nini. E naman gewa reng kumpari uli ning matinu yang tau o maging pangadwa neng pengari ning anak a pabinyag at aturu ne ining anak keng matulid a dapat. Gewa neng kumpari uli ning pinansyal a konsiderasyun at uli ning mayor ya o kaya posibli yang maging mayor o konsehal keng daratang a panaun.
4. Pamamatakut – manakit ka ken neng bengi ating armadong grupung lipo-lipo at kakatuk kareng pamibale-bale. Emu balu nung tau lang lual o nung armado lang goons keng baryu a mamatakut karetang e ra abayaran. Akit mo ren kareng sikoti at liblib dang parti reng baryu. Kabud na la lalsut keng gulut bale at misan kabud na ka makaramdam akbung baril. E la pu bibiru at babanta la kanita nung emo panusignan keng buri ra…pamarilan da ka bale o kaya itipa ra kang bengi patse abalu rang eme binotu ing pabotu ra.
5. Dakal pa at miyaliwang paralan ning pamamirayat – kalupa na mo ning pamamayad mismu kareng teachers, board of canvassers, election inspectors at miyaliwa pa. Ing obra da naman dening maestro / maestrang kasabwat da reni, miyaliwa na. atsu ne ken ing disenfranchisement kareng botanti. Nung misan rugu melyu ne keng kakapantun ining botanti nung nukarin yang presintu, ene akit ing lagyu na. inia pala ating metung a buong page ning COMELEC list leko ne o kaya pelitan ne. Lakwas na nung balu nang keng presintung ita, mas lamang lang magbotu reng kalaban ning kandidatung memayad kaya o papaboran nang manyambut.


Dening mebanggit a sakit at dinat ning halalan a paulit-ulit malilyari keng Balen San Luis, malilyari la keng makabang panaun at angga man ngeni, ela pa mayuyulu.

Mananu na sanang mika-pamagbayu no kaisipan deng memalen at asanak dang e dapat masayang ing metung a mayulagang bage a adwan ning demokratikong sistema karela. Ing pamamili kareng karapat-dapat a manungkulan karela.

GAWAN TAYA SANA PUNG MALINIS AT MATINU ING DARATANG A ALALAN. ULING POTANG ALA TA NANG APULAYAN ULING TALAMAK NA ING ANGGANG KAKURAKUTAN AT KASIRAN, KARIN TAMU ASANAK NA E TA YA DININAN ULAGA ING KEKATAMUNG KATUNGKULAN AT KARAPATAN.

mandilu

Aku na sa ing meging kwintas ning salu mung sapad-sapad
Ba’ ku na lang asasalat, Ba’ ku na lang asasalat
Detang adwang mansanitas.

Aku na sa ing meging tabu ning arap mung andu-andu
Ba’ ku nia mung abibiru, ba’ ku nia mung abibiru
Maluat mu nang katutubu.

-Totoy Bato

emote...emote

Tulad ng balyenang hindi pinili at nagkataong naisadsad ng alon sa dalampasigan, sa pagpipilit makabalik sa laot kung saan siya mabubuhay, pumasag, dinaganan, winasak ang kastilyong pusong nakatindig sa buhanginan--
sa ganitong paraan ka dumating
at nawala sa akin, mahal

sa ganang aking akala

Tinanong ako ng isang kaibigang manunulat:

Bakit sa dinami dami ng mga nag-iingay na language at cultural activist tungkol sa unti-unting pagkamatay ng salitang Kapampangan ay tila walang kinahihinatnan ang lahat ng ipinaglalaban?

Sumagot ako:

Sa ganang aking akala, ang kabiguan ay nagbubuhat sa di pagpaparaanan; sa paghahangad ng isa na siya'y mauna sa isa, na siya muna bago ang iba, sanhi sa walang habas na pag-iimbot sa sariling pagkatampok.




***

Ka Eden

“Ka Eden, kasama ka naming naghahanap ng patay, naghuhukay ng bangkay. Ngayon, ikaw naman ang pinatay nila “ ~ Irein Cuasay, secretary general of Karapatan-Mindoro Oriental~



Sabihin mo, Ka Eden, na huwag kaming masuklam
tumambad man sa amin ang basag mong bungo
ang dalawang tila-tarak ng icepick sa iyong batok
at ang di mo makilalang larawan; sabihin mong
ito’y walang anuman, at huwag kaming magdamdam
sa kanila na di man namin matukoy at mapangalanan
sa tinakluban nilang mukha ng kalapastangan.
Sa kanilang sa inyo’y humarang, nagtanong sa iyong pangalan,
at tinugon mo ng “ako po iyon”, kasabay ng dalanging
huwag na silang mandamay, ikaw na lang… ikaw na lang.


Isatinig mong kamatayan nga’y isang pagpapahingalay
at walang-anumang ituturing na isa ka, isa ka lang
sa maraming bilang ng maaamong tupang walang kalaban-
labang kinaladkad sa bitayan. Ibulong mo sa amin, ngayon,
ikaw nga mismo’y walang pagdaramdam
at magaan sa loob mong tinatanggap ang kinasapitan
upang masambit naming “siya nga po’y payapa na sa bisig ng maykapal
kasama nang iba pang mga pinaslang na hindi pa namin nahuhukay”


Sabihin mo, Ka Eden, upang harinawa’y hindi na pagdimlan pa ng isip
Yaring bayang wala nang masulingan. Walang mapagsumbungan.


Sabihin mo ito
Sa bayan kong daluyong na humuhugos ngayon sa mga lansangan.
Sa mamamayang tumutugon sa anyaya ng kabundukan.



--
April 6, 2013
Oran, Algeria

language evolution ek.ek..

There is such thing as language evolution kalupa da reng amanung "computer", “mouse”, “internet” at miyaliwa pa na e makalto sadya... tanggapan ta la ren as is keng bokabularyung Kapampangan anti na ning ela likas kekatamu. Malyari ta lang gamitan at ituring parti ning amanu only and only if talagang matamad tamung manimbentu o gawang sariling lagyu kareng bage bayung a ren... maging everyday part na nala ning kekatamung kultura at amanu kasi e. Bisa tamu at e bisa gamitan ta la ren at maging parti no ning aldoldo tamung sabi.

Pero nung aku ing kutnan, anggat atin tamung akarapat mag-coin tamu o manimbentu tamung sariling lagyu liwas kareng lagyung dayu kareng bayung alsut a terminung den bate keng tutukyan tamung pamangudlit Kapampangan.

Aku kasi e yu ku man akit miyapektuan antimong maghuramentadu pa mu, kunan ke ing palang a makasabit atsaka ku manabak nung ing kasabi ku sabyan na kanakung "nanung ulam mu" imbes na "nanung asan mu?".

Uli’ng kikilalanan ku at tatanggapan ku ing katutuan na kekatamung Kapampangan ating mamaus "asan" at atin mu namang mamaus "ulam" bilang katulid na ning word a "viand". Alang problema kanaku ita at pareu kong tanggapan ...

Pero patse sinabi nang "kadaya mo! (you're a cheater) ... a mali ne ken. Uli’ng malino mu neng indam ing aliwang amanu at timbunan me ing likas mung amanu. Patse megbala-balaus ta ya kaseng tinggap ing amanung “kadaya mo” (para keng “you’re a cheater), mate ya ing “kapamirayat o kapamirayit mo”. Metung pa, ing amanung “kadaya mo” -- you are bloodied or you are full of blood” ya keng Kapampangan!

Dapat ta lang iwastu reng kabalen patse makanyan na. Masyado nong maging trying hard at bala ra rugu makaragdag keng personality da nung magpaka-konyu o magpaka-semi-Tagalug la.


***

April 2013

a makanyan ya pala?

Mengan kami keng restoran tapus menalbe keng sine --- (mali ya!)
(ing tapus (tapos) Tagalog ya. Ing “kaybat” ya ing dapat gamitan uli’ng ini yang Kapampangan.)


Tàpus ( o itàpus) mu palaut keng kubu ing sukal bayu mu silaban. – (ustu ya!)
(oyan ing ustong gamit na. iyagkas yang mabilis)


*** Additional info:

Dependi keng pangayagkas, manaliwa ya kabaldugan keng Tagalog ining amanung “tapos”:

Agkas mabilis – Tàpos – finished (as in tàpos ka na bang maligo?)
Agkas malumi – Tápos – and then ( as in kumain kami tápos (o pagkatápos) nanood kami ng sine)

---

opera

Sinitsitan ne ning kalele na ining kumpare kung Berung kabang makalukluk la at makiramdam la king metung a miting-de-avance:

“O ika mo, Ka Berung, keng pamalak mu sumambut ne kaya ngeni i Among Ed?”


Nganang mekibat: “O, agyan rugung magkasakit kung isipan nung makananu dapot ipanalangin ku pa mu rin ing sumambut ne. Sana naman. O ining kalaban na e yata byasang lalangi pabelu e… ing plataporma na metung ya mu: Opera!

Isipan mu, patse ating linapit a maki-katarata, opera. Patse ating lumapit a maki-tigsa keng buldit, opera! Deng anggang lalapit a maki-luslus, bisang patuli, masakit akmulan at agyang nanupang masakit… opera!

O nung ala no mang masakit makanyan mu naman … Oh Pera! ”


----

(Good luck, Among ED)



*
2013 Election

Watas-Talagulis

kanaku la
ding ngeni
pakisaklawa’ ning mata:

bale
komunidad
palengki
internet café
bunduk
baril
rally
makalubas a babai . . .

lelangan ko reni
kabang masaya ku
andat malungkut ku

inaplus king panalala
kambe ning inalduk
a pait at pamilasa

deni
ila
ring kakung
kapanamdaman.



***

Ing Kalawang King Tau

Mamakbe ne ing ketuan iniang galamanuan na la ring gamat ning keyang kasalang—
adwang pulung banuang pamisunggalit. Megumpisa mu king gulyutang lubid.

Pasalikut at e piyadyan nung daratang ing kirut at kapagsisyan. Paramdam la reti karing gagalgal at milalako tigik a apsal ning pamigalamanu. Mayayaninag: pusu karing lalto butul ning salu; keynan karing minusling yayat ning tagyang. Bandi no ngeni. Pareu nong tatalanan. Sadyang kaya no ngan— ding adwang gamat a misasalang.

Ngeni tamu ukulan. Ding kekatang gamat, ila reti ding migsabakal at minugit karing bakal mu naman dapot lugma tamung taguimpan. Taguimpang paburen tamung ngatngatan na ning makapal a kalawang.

Kaybat nanu? Ing pangapakde! Dapot tauli nang pamamye ulaga karing bage e tamu dininang pansin iniang minuna.

Ngeni ta na ukulan. Ding bakal a gamat e la manatiling masyas. Magpanibayung ubug at anyu la reti—
maging ayup lang malulugus a bagyus king ketuan
sula-sulapo
wasang wasang
makikiyagnan payuli
karing saldak a pangisnawa ning leparan.


***

Dalit Ning Ilug

Makatando ka’t babatyo king asikan. Ali! kapitna yang asikan
kapitna yang ilug--maputla ya. Kasingputla ne ning gagato bangke?
Dakal lang bage ring pawaga ning ilug. Bage-bage
a malwat mu nang paninasang pasibayung damdaman:
karimla ning danom! keni, kawe kata!

Sisilim. Mamun nang sulapo ing are lalabulan ning amian.
Langib a kakawani king naknak ing sari kule bulung—
lalaputan no’t papaspas ning angin ibat karing sanga.
Pipiling la ring tangke. E ra atanggap ing pangalubas
at pamangulila. Kapilan ka luslus kanyan? Magbalik ka pa? …
Uling ing ilug asne karakal a kutang. Dalum no ning salu
at kutang la namang panayan mung mipakibatan.

Layak lamu at bulung a kinawe king agus ding panaun
Kambe da ring alala. Ding aldo pisulu ta. Ing egana-gana
Larawan lang pepapusyo da ring bayung kule at aske.
Makapagmulala la pin kayang pagumasdan ding
sari tayug a gusaling bisang muma karing biga?
Migit kayang makayama ing paspas ning angging
manibat karing kongkreto’t aspalto kesa king talsik
ning burak a kilapul na kekata ning linang?
Ah! nuanti la pin naman kasaya ring pilapil at sangka
nu nukarin kata linukluk, miragsa, mikera?

Balu ku ing kekang nasa – sisitsit na ning ilug:
Ing busina da ring migsala-salapung a saken.
Ing sigarilyu. Ing kompyuter mu. Ing kape mu.
Ing saya at sigla da ring saga-saganang tau …

Balu ku ing kekang taganang nasa – gugulisak na ning ilug:
Ing pasyuk ning anging lalabul at maglambis karing impun;
Ing pali ning kaul. Ing salilung ning minsang dinalo lugud …

uling angga man ngeni, pananagalan mo’t darakpan
ding malyap a alipatpat karing kalsada ning lungsud

angga man ngeni
ing lagyu ku
daralit ne keka ning ilug.

Kaybat Ning Sabla

(ibat king “A Dog After Love” nang Yehuda Amichai)

Kaybat mu kung likwan, ing sese ‘tang asu
pepaburen keng bawan ne ing salu ku
ing buldit, awakan, pelalung kasingit-singitan.

Wa, eku ananan ing magpakasasa ya
king bau ning pawas ta’t lanam
Manalangin kung
panintunan na ka at atagmuan

at pagnasang akinis ne at apanlapak
ing bayag ning bayu mung liguran
Apamutut ne sa king kinis ing bandi ning lamaran

O kaya naman,agyang makananu
sana pin,ataginis nya mu man
ing likas mung panty
papunta kanaku
pabalik kanaku

Object adorable et charmant!
Mes souspirs et mes pleurs tesmoignent mon torment;
Mais mon respect m’empeche de parler.
Ah! que peine dissimuler!
Et que je souffre de martyre,
D’aimer et de n’oser le dire!

- Richard Lovelace

***

O sasambang mitmung yubu!
Ding aklis ku’t luang tutulu ila ring mitutuldu
Karing e na agulisak ning magmalun kung salu;
Tatalangan da ka, nung ‘nia eku apawaga.
Ah! kaplas nang bina ning iti e ku mu man apakit!
Malalapnus ku king pali -- migit king salab ning api --
Ning lugud kung alang anggan, dapot eku agyung sabyan!

- Apung Berong