Repleksyon

ipahayag man ang lahat
ano pa ba ang maaaring mabago?
bukod sa isa itong napakahabang paliwanag
naibunyag na rin naman, maging ng mga Kasulatan:
- hindi mabuti ang magkamit ng mga bagay
- may pagpapala sa kawalang-katiyakan

ano pa kung gayon
ang saysay ng mga salaysay?
ng pag-uugnay at pag-iingay?

bakit di natin salatin sa noo
ang isang naiiba?
subuking pagbuhulin
ang humihingang katahimikan
bakasakali
sa ating pangangapa sa dilim
kung makauusad tayo, matanto nating
kaylapit lang ng inakala nating malayo

mabatid! ipabatid!
yaon lamang sinusumbatan ang pusikit
at naniwalang binulag sila nito,
ang uupo sa sulok at mananatiling pikit

hindi nila makikita
ang puting aninong nagsa-laman--
lalagpas sa kanila nang di man lang
nahahawakan kahit dulo ng kanyang kasuotan

hindi nila mapapansin
na may salamin sa kanilang harapan--
dapat titigan
dapat lagpasan



-------
January 17, 2010
Oran, Algeria

Sa Panahong Iyon

sa panahong iyon mangangako silang tutupad sa atas
may huhubdan ng mga kasuotang ginto
at magsasaplot ng basahan


kung paanong ang mga binihisan naman
ang lilikom, ipaparada’t pararangalan
sa kanilang magagarang kasuotan


anupa’t sa kanilang paghahanap
sa katuturan ng salita, mangatitisod sila
sa nagsalabid na kani-kaniyang pakahulugan
lahat, mawawalang-saysay
bunga ng mga salungatan.


babalik ang nag-atas. tulad ng kalapating
ikinakampay ang bagwis
sa ibabaw ng nalikhang mga daluyong

ibubuka niya ang tuka sa dalamhati
at iaapak ang pulang paa
nang may panlulumo’t pagkabigo


dahil habang sumisigaw sila ng natin,
daratnan niya ang mga ito
sa pampang ng kanilang mga sugat—


kinakain ang laman ng isa’t isa.






************
January 9, 2010
Base de Vie
Mers El Hadjadj
Bethioua, Oran, Algeria

Tuwing Lilisan ang Tag-araw

Itinataghoy ko
Ang pagkawala
Ng marami
At magagandang bagay

Kagaya halimbawa,
Ng kagagapas na palay—

Nakalatag, gintong balabal
Sa balikat ng dalagang
Ang pawis sa noo at karit
Na tangan ay pinakikinang ng araw.

Sisipol ang habagat
Upang ihudyat ang pagkabulok
At pagkalusaw ng dayami

Na muling inaangkin ng bukid
Pagsapit ng tag-ulan.

Nakapanghihinayang . . .

Walang bagay, wala ni isa man

Ang nananatili’t nagtatagal.

Retirado

Bumabalik ang kanyang mga hakbang
Kung saan niya ito sinimulan.

Sa paghinto, hindi niya maiwasang
lumingon sa pinanggalingan

Tinitimbang, iniisip na hindi sapat
gaano man kalayo ang kanyang nilakbay.

Kulang
maging ang anumang naialay
ng mabilis niyang paglakad sa katanghalian

Tumawid at dumaan lang ang buhay
Kagaya ng pagtawid at pagdaan ng dagang-bukid na iyon
sa pilapil na kanyang nilalakaran, sumuot sa damuhan

na di man lang nahawi
hindi man lang gumalaw.

Sa Likod ng Bahay

Atin-atin lang.
Sa inaagiw na bodega, sa likod ng bahay
Nakatambak ang luma kong laruan:

eroplanong walang pakpak, espadang di na umiilaw;
kotseng walang gulong, mga kalawanging tansan
patid-patid na tirador, walang gatilyong baril-barilan,
trak-trakang tinapakan, yupi-yuping robot—
walang ulong kukutusan, walang mukhang masasampal.

Kumapal na ang alikabok
na nakakulapol sa mga ito.

Hindi ko na sila tinitingnan.
Ayaw ko na silang tingnan.

Tikom

Kagat-kagat niya, sapul pagkabata,
Ang isang pilak na kutsara

Labas-masok ang buhay
Sa mga pintuang
Kung magsara man ang isa
Buong-ningning, buong siglang
Nagbubukas ang dalawa

Kagabi, niyugyug ako ng mga buntung-hininga;
Ng nanlulumong paglingon at pag-iling

Kasingputla ng humpak niyang mukha
Ang nilandas niyang kahapon,
Na sinanay at sinayang sa rangya.
Sa isang bulagsak na paniniwala

At ngayon
Kinukutya siya ng pag-iisa

Marahang humahaplos
Ang kulimlim
Sa pikit niyang mga mata

Walang bukas na pinto.
Isa mang bintana’y wala.

Ang narito’y pangalan niya

Nakaukit

Sa itinatakip na lapida

Sa Panaginip Ko

Nananaginip din ako
at tulad ng iba, ang lahat,
itinuturing lang na panaginip.

Kusot sa mata
sa gusot na ulirat.

Mga litong pag-apuhap
sa dilim
na kinasanayang salatin.

Tulad kagabi,
nakatindig ako rito.
Tinatanaw ang ulap.

Nakikiiyak
habang sinusukat ang dami ng kanyang luha,
ng aking luha -- sa tumutulong damit.

Tinitimbang ng talampakan
ang bumibigat na katawan
sa naipong tubig-ulan sa loob ng sapatos

Sinusukat ang pagitan
ng simula at hanggahan
sa himulmol na sumabit sa gilid ng sombrero—
na isinasayaw ng hanging
naglalabas-masok sa ilong ko.

Nanaginip ako
at sa panaginip ko’y
ayaw ko nang muli pang managinip.

Nakagapos na Makata

sa dami ng mga batong
marahas na ipinukol
at walang-tigil na ipinupukol
sa iyo,
gahibla mang takot at panginginig,
kirot o sakit,
wala ka nang maramdaman.

hindi na hukay
kundi isang matayog na pader-
kanlungan ang iyong kinalalagyan.

salamat sa pagkutya,
sa mga upasala--salamat
sa kanila na nagtayo nito.

sana
minsan man lang sa buhay nila,
makaramdam sila ng habag,
ng sundot ng konsiyensya,
ng malasakit sa iba, mula sa mga titik
ng iyong plumang
katubusan ang iniluluha.

salamat sa kanila
mula riyan ay una mong nakikita
ang sikat ng araw sa umaga

maging ang huli nitong silahis
na humahaplos,
umaalo
sa sugatang dibdib

tulad doon
tulad noon,
sa durungawan
ng kaluluwa mong pagal,
dumadapo, umaawit ang mga ibong
tumutuka sa iyong palad

sa mga tula
na hindi mo na magagawang tapusin pa,

hayaan mong ang mga daliri
ng nagsisiawit na musa’t diwata,
ang patuloy na sumulat at humabi ng kataga – para sa iyo.

Sa Buhay Na Ito

Nakipila ako.
Maayos ang usad, isang diretso
at mahabang hanay ng mga tao.

Tinanong ko
ang matandang babae na nasa aking harapan:
Bakit po tayo pumipila? Ano po ba ang mayroon dito?

Pumipila tayo
upang muling makipila pagkatapos nito.

Naguluhan ako.
Naisip kong kalokohan ito.

Ang sabi ko sa kanya:
Lalabas na lang po ako.

Tinitigan niya ako-

May pila rin, iho, kung lalabas ka rito.

Isang Uri ng Awit

Huwag bulabugin ang ulupong
na sa kanlungang sanga'y
nakapulupot
nakadila
hayaan siyang mag-abang
ng kanyang masisila.

Itulad siya
sa taludtod ng tula
sa mga salita— banayad nguni’t kagyat
May talas, may pangil ang kataga.
Tahimik na naglalamay.
Matiyagang naghihintay.

Sa himig, imahe at anyo
hayaang pag-isahin ng tula ko
ang tao at bato. Gumuguhit ako—
maso’t karit—
sandatang pamatid
sa tanikalang nasa leeg.

Hanggahan

Nasa dulo, sinusukat ko ang lapit at layo
ng buhay sa pagpanaw – dito

sa bundok na tila ba nanunudyo
tumatawa, sumasabay sa hagikgik
ng malalabay na punong
isinasayaw ng hangin sa kanyang bumbunan.

Nakahilig, itinatampisaw
ng imbing bundok ang kanyang talampakan
sa banayad na halik ng ilog
na sa kanya’y aliping humuhugas, nagpapadalisay

Nananalamin siya sa kristal na tubig
sinisilip ang mga isdang nakikitangis—
isinasanib ang mga luha sa hampas ng alon.

Gabi-gabi akong nakikinig sa iyak ng ilog.

Sabay sa tangis, sumisidhi ang kirot.

Naririnig ko ito sa bawat pintig
ng nakasabit na orasan, mga pintig
na nagiging pihit sa pintuan,

banayad na kaluskos
sa banyo,
sa kusina,
sa mesang kainan

buntung-hininga
sa bilog na usok ng sigarilyong
nakikihalik
sa kisameng kaniig ng yerong bubungan.

Wala nang halaga pa ang kirot.

Maging ang anupamang maiaalay
na aliw ng ilog -- kung mayroon man.

Kahit pa ang sandaling pag-ibig
na minsa’y
humaplos at dumalaw
sa papaikli kong buhay.

Ang higit na mahalaga
ay ang nakasandal sa dingding
na mga paghihintay. . .

Sa ganito ako isinilang. Sa ganito ako nakalaan.

Sa pamumulot
ng mga talulot na napipigtal

sa hardin ng pagpanaw.

Hinggil Sa Kamatayan

Makikita siyang sumasayaw
nagpapalipat-lipat at patiyad-tiyad
sa nangakatirapang libingan

Sa loob niya’y mga buto’t bungong
sinusuyo
ng sundot, ng kiwal, ng gapang.

Sumusuot siya sa dilim
katulad ng diwang walang masulingan
hindi alam ang hangganan—kung saan patungo
ang sinusundang lagusan.

Sumasakay siya sa pighating alon
gaya ng bangkang sinasalunga ang dahas
walang humpay na sumasagwan
matagpuan lang ang pinanggalingan.

Hilakbot siyang gumagapang—

mga tangis at alulong
na naririnig nguni’t di alam kung nasaan

mga kampanang
sabay-sabay humihiyaw
sa kaliwa, sa kanan, kung saan-saan

hangin
ang ginagawang sumbungan.

Kung minsan
makikita itong namamasyal
sa mga kabaong na nagsisilutang

humihimpil sa putla’t hubad
at naliligo sa dugong mga katawan—

sabay-sabay silang nagpapatianod
padausdos sa lawa ng katahimikan.

Katahimikan lang ang alam nitong tinig

na inihahatid ng impit niyang mga hikbi
sa mga gabi ng luksang palahaw
sa kinakaladkad niyang yabag
ng sapatos
na walang talampakang nakalulan.

Lumalakad siya
kagaya ng barong at pantalon
na iniwanan ng katawan

Kumakatok sa mga pintuan
gamit ang singsing
na pinagtampuhan ng daliri’t kamay

Nagpapakupkop
animo’y nagsusumamong sigaw
Walang bibig, walang dila, walang lalamunan.

Lumalapit siyang katulad ng walis
Tumitipon sa nangagkalat na kalansay

Nasa loob siya ng walis
sapagkat walis din ang dila ng pagpanaw—
humahaplos at humahalik sa mga gutay na katawan.

Siya ang mata ng karayom
na matiyagang naghihintay
sa pagsuot ng mga patid na sinulid ng buhay.

Nasa paligid,
kung minsa’y nakaakbay

katabi lang ng buhay ang kamatayan.