barong tagalog

“E ku mipatudtud, malisangan” nganang sinitsit king kayli nang balugbug kabang gagapang yang linele king papag a pipagkeran na ing kayang asawa . Alas dos ning galingaldo, brown-out at masikan ing uran. Migising ya king marimlang tsup ning angin a manibat karing mibuklat a awang. Migising yang kaulan-kaulan ne ing barong tagalog a sinulud ning asawa na inyang ikutkut de apat nang banwa ing milabas.

(k)ing poema

Ing poema
Mapipirat yang bulung da ring tatagas a letra. Diwa la at larawang magpumiglas king karelang pangasukul karing antigong istanti. Nung luban la, keng samula, malino yang batis libutad ning kakewan. Kaybat, batis yang mipapawas at miyuyubug bilang saug. Katatawlian, saug yang dudulung king gagale ilug—dalise at mayupaya.

King poema
Atangalan ya ing pamiyuma ning uran at talulut, ing pamiyanib ning pati-pati at kamulalu. Keni ya- at keni la - pagumasdan ding migsala-salapid at mikaul-kaul a larawan: gagapang a pulubi arapan da ring pisamban, abitung mengatmung daya at kupal, denas a sula-sulapo at tinakla king tatas dang kalis ning alak, aktibistang tikpan dang dyaryu lupa, sundalus a magdalang saku at lulukub a manuk, barag at dapung piblasan dang barung, talagulis at talasulat a mekikarat king dyablu, pulitikung tidtaran dang balas katawan at banderang ngangatngatan ning api. Api ning danup at kagutgutan.

Ing poema
dilo la at mapipirat a bulung ning lalabug a letra.

King poema
miyayanib at mayayakit ing egana-gana.

Pámagdalàga

Kinutkut ya king sandalan ing manikal nang gulut. Mabagal.

Kasimbagal ne ning sasaken nang pedicab ing agus ning bie. Batibatikulkul, mangaabtak ing matuling a aspaltu ning dalan.

Libru. Kwadernung maki-larawan da reng paboritu ng artista – o reni sana, nung malyari mu pin, ding bage paniglawen at pagkaybugan dang talnan ding kinse-anyus ng barasus.

Nga’na ning isip a mangarap: “Sana, ing kakung pámagdalàga, kalupa da nya mu at kasing-saya ring maka-uniporming dalagita king lele ning pipagaralang ini – bilug-bilugan de keng asuk ning sigarilyu ing karelang kayanakan, libutad ning ayli, biruanan at sagakgakan”

Dapuat, malyap la pa karing batung tisud-tisuran na ngeni ring pitayi-tayi ng pangarap—lalaut la, kabang lalapit la ring bitis na, kayagnan da ring dakal pang kinse-anyus, king entrada ning pipagobran dang pabrika.

Karing balang pamanlapat ning pasbul a bakal, ulasan ne ning dalumdum ing katayimikan. Ating tatampaling a katutwan.

Realidad. Ding tau, e la pare-parewu gulis-palad.

King kilub ning pabrika, manyaliksik king kayang arung ing bawu ning masisilab a laru da ring makinang panayi, ing makadukal dungus a bawu ra ring makatambak a retasung manaya king tusuk ning karayum at timid ning taliri.

Keni ne pituglung-tuglung ing bie. Keni ne pipilitang bilugan, kalupa da ring pira-pirasung telang tatayan da at gagawang bàsan.

Limandalang mabilug a bàsan ing kailangang yarian. Bayu na pa agawang makapangisnawang malualas.

Limandalang mabilug a bàsan, bayu na pa agawang ikapa, ilako, ing mengapakat a simulmul ning sinulad king kayang bwak.

Kulungan

“O reni ring okra at balasenas, ilaga mu la ban atin tang ulaman ngening apunan”—

Agad neng ginulut I Ka Oscar kaybat neng penabilinan I Ditas. Mapagal ya man keng pamag-kargadur na karin keng palengki ning Moriones, balu nang e ya dapat magpaynawa. Kailangan iang tumagun king pamipulung da reng misiping-siping bale king maskup at madalumdum a dane ning lugal a ita king Bangkusay.

E na na pepayulatang Ditas ing kapigaganakang ginulis king kayang lupa iniang oras a ita. Nung kalupa na na sana ning sabung pamipi a makakulapul kareng kayang gamat, makanyan na sana kalagwang ilako ing kabug ning salu, mekad e makatapilang ipulis na namu iti king kayang palda.

Kilub bale, adalanan neng Ditas ing anak dang limang banua. Inaplus ne bwak.

“Kasanting na ning drowing mo, anak. Mu pin, o’t makalual ya ing ayup keng kulungan na?” – ing sabi nang e mu balu nung kumyak ya o tumiman.

Mekibat ya ing anak: “Ipakit ke pu ini kang Tata ku potang datang ya. Makalual ya ining ayup o kase maskup pu keng kulungan na. Oneng ali ne man sulapo, kasi babanten ne ing kayang kulungan”

“Sa lugar na ito na tayo bumuo nang pangarap at mundo para sa ating mga pamilya. Kasing-kahulugan na ng ating buhay ang ating mga barung-barung. Bukas, darating ang demolition team ng gobyerno at wawasakin nila ang ating mga tirahan. Ang ating mga tahanang itinuring na nating kabuuan ng ating mundo. Ano’ng mundo pa kung gayon ang naghihintay sa atin kung itataboy nila tayong animo’y mga langaw na wala man lamang tiyak na malilipatan?” – mabilug ya siuala agyan mang banayad yang mangamanu I Ka Oscar kabang taimik lang makiramdam ding siping nang bale .

Banda king kagulutan, mataram la lawe ding atlung lalaking makiramdam.

Salat-salatan ne ning metung ing makatakas a kalibre 45 keng kayang awakan.

Lagari

Tinas no reng adwa nang gamat Ka Delfin kabang babaltangan na ing malalam a albug.

E dapat mabasa ing suput ning abyas a tatalnan ning wanang gamat. Mangawit ne ing kayli dapot nanu pang asapat na nung mabasa mu naman ing atlung Lucky Me noodles.

Maluwalas ya timan i kongresman at pina-pinandit pasimpli nong tutugtugan alcohol ding gamat na kabang mamye yang relief goods. Makaba ing pila keta king arap-eskwelang gewa rang evacuation center.

E na no pekiramdaman pa ring litanya at talumpati na ning "talasalba" dikil king alang patnang pamamutut karing impun at iligal a pamagmina karing kabundukan.

Ena na dimdam ing TV Interview nang kongresman para king pang-benging balita. Ena na ikit ing pamagpaletratu na kabang gagalamanuan no reng miyalbugan para king pang-abak a diyaryu.

Mananeya ne ing asawa na at anam dang anak king bubungan ning bale ra.

Ena ne pinsinan ning asawa na ing larawan nang kongresman a makabalandra king plastic a pilulanang abyas. Tambing na nang bilus keng kalderu ing abyas at ena na abasa ing makasulat a mensahi keng suput: "Lingap at lugud ibat kang Kongresman Montero"

King metung a suluk ning karelang bubungan, tahimik ya king pangasandal na ing maragul at de-kuryenting lagari. Kumampa mu ing albug, isubli na neng Ka Delfin ketang timber yard at furniture shop nang kongresman.

Durugpa king lupa na ing patak ning uran a panalangin nang tuknang.





***
Habagat, 2012

Titis

Susulapo na ning angin ing titis a manibat king pitik-pitikan ng sigarilyu. Kabang makalukluk ya king metung a suluk ning panciteria, o nung misan, kabang susulyapan no reng anak a magtuas-tuasan king metung a mula – kabang babalikan no ring mapilang bakas ning kayanakan.

Ing tutu na, liwas karing alang-malit a pamanalukyat karing impun byabas, o ring palingut king balugbug a sasagana nang Darang Maring andat sosopan neng milukas king maputi nang imalan a mengatmung agta ning duat o katas da ring pemulut at pengan nang malulut a mangga kayabe da ring kakyalung na – ala na, at ala ya, nanumang mayulagang bague atatandanan.

Malabug la namang dampul ning milabas a kasibulan ding mayayaninag. Ena ne atandanan ing lupa na ning kapalsinta nang akayabe nang migluklukan kilub na ning kubung megawa king talaib. Den mu pin atang mangalalam a bakas ilang mandatila. Kalupa namo ning mapangangas a palad a gagalugad at mamaplus karing susu kilub na ning maimpis a imalan, ing banglu ning batal, ing kintab ning makabang bwak, ing lambut ning labi at ing kuryenti at mapaling sasal a iyatad da reti king basal a salu -- deni magmarka la king kaisipan. Aliwa reng lupa at aske ning pamikandayu.

Recuerdu no ning milabas deti a balik-balikan ning metung a ginulut at linawut. Miglagalag man ing isip at katawan, makasimpan la wala at mayulaga lang bague magpaganaka nung nuanti na karayu ing keyang disan. Nung nuanti na kalambat ing pangawale. At nung makananu neng lawan ing pangatau’t sarili na. Ninu iya napun? At ninu na iya ngeni?

Mengari yang bayung salta a paniniglawan kareng laun a larawan ing dati nang lugal keti yatu.
Asasalat ne ngeni ing lumbe ning pamagdili-dili karing melapad a kanwan, karing kinulubut a gamat.

O mekad asasalat nya naman ing tula at matipid a timan kabang pagsinuan na nung ninu karening makaletratu ing masungit dapot malingap a dara nang Maring -- ing sinese kaya. Ing darang meging indu at ibpa na. Ing pengakuanan nang ipetisyun at kwanan basta miras ne king Amerika o Australia.

Babalebe kambe ning yumu ing pait karing pisngi. Mayumu la man, akakwa ra palang maging masalpak ding tagumpe iyampang nung emu no darasan ding kekang babalikan.




***
August 2012
Oran, Algeria